21. religie egiptu, nubii i hyksosów

21. 9. 5. 7. klątwy, zaklęcia

w okresie średniego państwa prostokątne trumny urzędników prowincjonalnych były zdobione napisami hieroglificznymi i przedstawieniami symbolicznymi. zawierały także liczne zaklęcia zapewnienia zmarłemu pomyślność na tamtym świecie. znanych jest ok 1000 tekstów trumiennych.

księgi umarłych zawierały zaklęcia i instrukcje ich wypowiadania.

teksty piramid zawierały zaklęcia.

przekształcenie uszebti w pracowników (niewolników) zapewniało zaklęcie z szóstego rozdziału szóstej księgi umarłych lub 472 rozdziału tekstów sarkofagów:

"o, uszebti, jeżeli (zmarłemu - imię) rozkaże się wykonanie jakiejś pracy w państwie umarłych: zaoranie pola, nawodnienie ziemi czy przewożenie piasku ze wschodu na zachód, powiesz "oto jestem"".

zaklęcia sachu pozwalają na powstanie akh - idealnej duchowej istoty, ostatecznej formy, w jakiej egzystują zmarli przebywający z bogami.

zaklęcia były stosowane także w medycynie.

zachowały się teksty złorzeczące z xx-xviii w pne w postaci glinianych skorup i figurek, na których widnieją imiona panujących, nazwy miejscowości i ludów i klątwy rzucone na te obiekty. jeżeli taki przedmiot zbito i zakopano, to wróg faraona wymieniony na nim doświadczał przypisanego nieszczęścia. znaleziono kilka tysięcy skorup, figurki więźniów ze skrępowanymi z tyłu rękoma. przeklęto miasta kanaanu i syrii, np aszkelon, jerozolimę, tyr.

21. 9. 6. pobożność, religijność

religijność egipcjan była bezpośrednio związana z państwem i władzą. władca był uważany za boga, władca-bóg sprawował władzę.

od xii dynastii kładziono nacisk na osobistą pobożność. są pobożni nad miarę (herodot).

21. 9. 6. 1. rytuał, ceremonia, misterium

codzienny rytuał stanowił najważniejszą powinność faraona i był odprawiany w świątyniach przez kapłanów w imieniu władcy. przewidywał zapewnienie maat, tzn prawa i sprawiedliwości.

w egipcie mieliśmy do czynienia ze zjawiskiem katenoteizmu. w momencie dopełnienia rytuału ku czci określonego bóstwa łączy ono w sobie atrybuty innych bóstw i staje się w tym momencie jednym najwyższym bogiem (muller).

anasyrma to rytuał obnażania genitaliów przez egipcjanki, np podczas corocznego festiwalu w bubastis na cześć bastet i innych świąt związanych z urodzajem. herodot opisał to w następujący sposób: mężczyźni i kobiety płyną łodziami, używają kołatek, grają na fletach, klaszczą w dłonie, tańczą, przybijają do każdego miasta i wyszydzają mieszkające tam kobiety, tańczą, podnoszą suknie do góry, w bubastis składają ofiary, piją wino. diodor sycylisjki pisał o uroczystości ustanowienia nowego boga apisa w serapejonie: przez 40 dni kobiety mogą wchodzić do świątyni, więc stają przed apisem i zadzierają szaty. przypuszcza się, że taki rytuał miał umocnić płodność apisa, a przy innych okazjach chodziło o płodność ludzi i ziemi.

w egipcie jaja dekorowano dwoma wizerunkami: ludzi i skarabeusza.

21. 9. 6. 1. 1. misterium

w abydos od ok 2000 pne odbywały się misteria ku czci ozyrysa.

„słynne „pielgrzymki do abydos”, świętego miasta ozyrysa, bynajmniej nie były czymś w rodzaju tłumnego, pełnego gwaru odpustu. udawały się tam tylko dusze sprawiedliwych, a samo abydos było miastem zamkniętym, gdzie w obchodach „misterium ozyriackich” brali udział tylko wtajemniczeni, i to w bardzo ograniczonej liczbie, a treść tej celebry zachowywano w całkowitej tajemnicy. tylko nieliczni mieli dostęp do tekstów ezoterycznych, które wykładały sens mitu ozyrysa oraz boskich rytów.” (christian jaq "echnaton i nefertiti", str. 104)

ustawienie filaru dżed było częścią misterium ozyriackiego w mieście dżed.

pieśń "rytuał przenoszenia sokarisa" stanowiła element misterium ozyriackich. w ten sposób sokar brał udział w misteriach ozyriackich.

papirus bremner-rhind z ok 312 pne, zawiera: "pieśni izydy i neftydy" wykonywane podczas misterium w swiątyni ozyrysa.

myślę, że mamy tu do czycienia z niezrozumieniem pojęcia „misterium”, które oznacza tajną ceremonię, w której biorą udział wierni i (lub), ale niekoniecznie kapłani. we wspomnianych „misteriach ozyriackich” brali udział tylko i wyłącznie kapłani, więc nie może być mowy o tajnej ceremonii przeznaczonej dla wtajemniczonych wiernych. być może coś w tej kwestii zmieniło się w czasach helleńskich pod wpływem misteriów eleuzyjskich, dionizyjskich i mitraickich, ale w 2000 r pne na pewno nie było żadnych misteriów egipskich.

być może błąd wziął się z chrześcijańskiego pojęcia misterium jako tajemnicy (np „misterium męki pańskiej” jako tajemnica męki jezusa), co przyrównano do tajemniczej ceremonii ozyriackiej, niedostępnej dla wiernych?

Waldemar Mierniczek