2. religia słowian, albańczyków, bałtów, basków, daków, finów, lapończyków, rumunów, traków, ugrofinów, i węgrów

2. 8. narodziny, życie, śmierć
 

w tym rozdziale będę pisał o szeroko rozumianym cyklu płodności w odniesieniu do ludzi, czyli o cyklu narodziny, życie, śmierć. znajdą się tu rozważania na temat przeznaczenia, rodziny, atrakcyjności aktu seksualnego, pijaństwa, inicjacji, dychotomii choroba/zdrowie, bieda/bogactwo, nieszczęście/szczęście, pracy, polowania, wojny, zwyczajów związanych ze śmiercią.

2. 8. 1. narodziny

narodziny uważane były za chwilę magiczną, stąd powszechna wiara w niezwykłą moc porońców i dzieci zmarłych w czasie porodu.

więcej o porońcach i zmarłych dzieciach w rozdziale poświęconym chorobie i zdrowiu.

 

2. 8. 2. życie

 

u słowian dziewanna była boginią życia, żywie bogiem życia, a marzanna panią życia. podobnie władcami życia byli bałtyjscy bogowie patrimps i wejopatis. władcą życia lapończyków był tiermes. 

dla węgrów symbolem długiego życia był jeleń.

 

2. 8. 2. 1. dola, los, przeznaczenie

 

dla każdej religii istotne jest, czy życie ludzkie jest z góry zdeterminowane (podejście teleologiczne) przez bogów, a jeżeli tak to w jakim stopniu i w jaki sposób można uwolnić się od przeznaczenia (fatum). 

„w tym temacie” mamy dolę jako personifikację losu i przeznaczenia, których kierunek można było odwrócić (wybłagać). dola sprawowała pieczę nad domem, dobytkiem i potomstwem, zapewniała szczęście i powodzenie. 

dar bogów, jakim była siła do pokonywania trudności życiowych, związywała się z człowiekiem w chwili narodzin i towarzyszyła mu do śmierci, determinowała życie i osobowość. każdy miał swoją dolę, można było ją odziedziczyć po ojcu, ale bracia mieli różne dole. dola mogła czuwać nad człowiekiem rozrzutnym (życzliwość doli zapewniała powodzenie w życiu) lub zrujnować człowieka zapobiegliwego. taka była wredna. 

rodzanice, trzy niewidzialne demony przeznaczenia związane z dolą, opiekowały się kobietami ciężarnymi, a po urodzeniu dziecka pojawiały się przy kołysce, aby wyznaczyć mu los na całe życie. los dziecka i jego powodzenie było zapisywane na czole dziecka jako niezmywalne znamię. podobnie w bułgarii, trzy narecznice, demony przeznaczenia, przybywały do dziecka o północy aby wyznaczyć mu przyszłość, zostawiały mu znak na czole. 

bałtyjska laima, bogini losu, przy narodzinach dziecka określała jego życie i przyszły los. 

z losem związani byli: perepłut - demon losu (?), czarnobóg, który kierował złym losem (?), białobóg, który kierował dobrym losem (?). licho personifikowało zły los.

 

2. 8. 2. 2. płodność

 

ponieważ, jak mawiał zola, są dwie zasadnicze dźwignie świata: niebo i dupa, w tym rozdziale zajmiemy się płodnością przynajmniej w dwóch znaczeniach: po pierwsze w myśl zbożnej (jak by nie było) zasady: mnóżcie się i rozmnażajcie, co jest ściśle powiązane z rodziną, po drugie w myśl zasady: seks to przyjemność, co jest ściśle powiązane z kultem fallicznym, atrakcyjnym wyglądem białogłów, świętami o charakterze orgiastycznym i używkami, zwłaszcza alkoholem (jak pisał pisarz julian tuwim: na stosunek dobry trunek). 

bogami płodności byli świętowit, rod i jaryło, być może także rugiewit (?). bałtyjski patrimps był władcą płodności. personifikacją płodności byli spor i kostroma. 

rauni była boginią płodności (kalevala), perkun bogiem płodności (bałtowie), a wejopatis władcą płodności (bałtowie). mari pełniła rolę bogini płodności (baskowie). dla węgrów symbolem płodności był jeleń, a dla bałtów wąż. jego napotkanie oznaczało bliskie małżeństwo lub narodziny. 

do kultów płodności odwołują się święta nocy kupały (21/22 czerwca) z kukłą o tej samej nazwie (kupała, a nie marzanna), oraz pogrzebu kostrubonki.

 

2. 8. 2. 2. 1. płodność i rodzina

 

rodzina miała swoje trwałe miejsce w życiu słowian. była to rodzina, której trzonem był związek kobiety i mężczyzny, wokół którego gromadziły się dzieci, a często i dziadkowie. celem takiej rodziny było spłodzenie i wychowanie dzieci. niewierność małżeńska była potępiana, z wyjątkiem niektórych świąt o charakterze orgiastycznym, które regulowały problem braku potomstwa w niektórych małżeństwach, a o których będzie mowa już wkrótce. 

porenut był bogiem zawarcia związku małżeńskiego i poczęcia dziecka (?). dzidzileyla, dziewica i matrona, była boginią małżeństwa. proszono ją o błogosławieństwo dla potomstwa i obfitość synów i córek. wiły mogły pomóc młodym mężczyznom zawrzeć małżeństwo. 

samodiwy mogły wspierać małżeństwa z dziećmi, najczęściej jednak porywały ładne dziewczyny i narzeczonych lub przysparzały im problemów z zawiści i złości. jeśli mężczyzna ukradł samodiwie welon, ta przemieniała się w kobietę i była mu posłuszna. nie była dobrą matką i gospodynią. korzystała z każdej chwili, aby odzyskać swobodę kosztem wykonywania obowiązków. była kapryśna, występna, obsesyjnie podejrzliwa wobec ukochanego, nie opuszczała go ani na chwilę, interesowała się tylko nim, często doprowadzając go do śmierci. 

rod był patronem pokrewieństwa rodowego. 

boginki podmieniały dzieci, napadały na położnice, powodowały poronienia. mamuny wywoływały niedorozwój umysłowy dzieci, latawce wywoływały paraliż. mężyk podmieniał lub porywał niemowlęta, chwytał dziecko z kolebki, rzucał na ławę u komina, a potem uprowadzał do podziemi. generalnie rzecz biorąc, dziecko mogło zostać ukradzione przez demona i zamienione w boginiaka. 

dzieci straszono demonem bobo, podobno je bił.

 

majuna to bogini domu i rodziny (bałtowie). bendis była opiekunką dziewcząt, żeńskiej czystości, wielodzietności (trakowie). 

u basków i w krajach bałtyckich istniał zwyczaj zwany kuwada - udział męża w cierpieniach żony podczas ciąży. 

z braku mężczyzn w rodzie, na mocy przysięgi zachowania dziewictwa, dziewica kanunu staje się mężczyzną i ma prawa męskie. na nią spadają wszystkie męskie obowiązki jak uprawianie pola, prawo dziedziczenia. (albania)

Waldemar Mierniczek