8. buddyzm, bon

9. 9. 3. 9. mnisi

 

jeżeli rozumieć anachoretyzm jako ascetyczne życie w odosobnieniu, modlitwy, umartwianie się, kontemplację, to do mnichów buddyjskich pasuje tylko ta część definicji dotycząca medytacji i po części dotycząca ascetycznego życia i umartwiania się, w takim zakresie w jakim można przyjąć, że skromne jedzenie i odzież oraz unikanie sypiania w łóżku to asceza lub umartwianie się.

tym niemniej buddyjskie zakony istniały na pewno, funkcjonowały według zasad, które można nazwać regułą i zaczęły powstawać wcześniej niż chrześcijańskie, więc w razie czego wiadomo, kto mógł się na kim wzorować.

pierwsze sangha (zgromadzenie mnichów) zostało założone przez buddę w sarnath, składało się z czterech grup: dwóch zakonnych (mnichów bhikszu, bhikku) i (mniszek bhikuszini, bhikkuni), wyświęconych po okresie nowicjatu (śramanera, śramaneri) i dwóch świeckich (mężczyzn upasaka i kobiet upasika). mnisi zajmowali się nauczaniem, a świeccy zapewnieniem środków do życia. nie przyjmowano ludzi w służbie królewskiej, przestępców i osób chorych zakaźnie. bhikku przestrzegają 227 zasad, bhikkuni 311 zasad, a nowicjusze 10. utrzymują się z żebrania.

zalążek sanghi to ruch koła dharmy w sarnath, pięciu ascetów wyświęconych przez buddę lub poczwórne zgromadzenie, które odbyło się po porze deszczowej po osiągnięciu przez buddę oświecenia. na to zgromadzenie przybyło 1250 arahantów.

sangha jest zorganizowana jako klasztory lub jako świątynie. najwyższą władzą jest sangharaja maha thera lub patriarcha, któremu podlega najwyższa rada sanghi. najwyższą władzą w klasztorze jest opat.

mnichem można zostać na całe życie lub na pewien okres. wolno odejść z klasztoru kiedy się zapragnie. therawada nakazuje, aby każdy mężczyzna chociaż raz w życiu wstąpił do klasztoru.

zgodnie z tradycją aby zostać śramanerą (mnichem nowicjuszem) chłopiec musi samodzielnie przegnać kruki (7-8 lat).

ceremonia przejścia polega na ogoleniu głowy, przybraniu szat (therawada - pomarańczowe lub brązowe, azja wschodnia - szare lub czarne, tybet - czerwone), recytacji trzech schronień, przyjęciu dziesięciu reguł praktyki, wybraniu nauczyciela.

pradźapati gautami, macocha buddy, poprosiła buddę, aby utworzył zakon żeński, ale on nie zgodził się. dopiero po czwartej prośbie anandy wyraził zgodę. zakon żeński powstał w piątym roku po osiągnięciu przez buddę oświecenia. pierwsza reguła zakonu została anulowana na rzecz drugiej. pradźapati osiągnęła stan oświecenia. umarła w wieku 105 lat. podczas jej śmierci i kremacji zdarzyło się wiele cudownych zdarzeń.

yasodhara wstąpiła do zakonu i uzyskała stan arahanta. zyskała nadnaturalne moce.

khema i uppalawanna zostały wybrane przez buddę jako wzory do naśladowania przez wszystkie mniszki. uppalawanna była znana z urody. ojciec (finansista) sugerował jej wstąpienie do wspólnoty zakonnej, bo miał dość adoratorów córki. w czasie pierwszego roku ordynacji ananda schował się pod jej łóżkiem i zgwałcił ją. od tej pory zabroniono mniszkom przebywania samym w pustelniach. uppalawanna osiągnęła oświecenie, jako dojrzała kobieta otrzymała jako pierwsza kobieta prawo do ordynowania mniszek.

ananda, kuzyn buddy i jego ulubiony uczeń, po śmierci buddy przejął władzę w zgromadzeniu, gdyż znał na pamięć wszystkie nauki buddy.

rahula, syn buddy, został przyjęty do wspólnoty mnichów jako młody chłopiec bez zgody matki przysparzając jej cierpień, co skłoniło buddę do wydania zakazu przyjmowania młodych chłopców i dziewcząt bez zgody rodziców. rahula został arahantem.

chan: pierwsi wyznawcy medytowali z dala od miast, w górach i lasach, z biegiem czasu wyznawcy zaczęli ich obierać mistrzami medytacji.

podobno klasztory powstawały dlatego, że w porze deszczowej mnisi nie mogli wędrować. najpierw były skromne, później coraz trwalsze, fundowane przez darczyńców.

ango to okres trzymiesięcznych praktyk podczas letniej pory deszczowej w jaskiniach, żeby uniknąć padających deszczów i wychodzących z ziemi robaków, aby ich nie rozdeptać.

zasady współżycia zostały opisane w winaja pitaka (kosz dyscypliny). są to reguły zakonne (pratimoksa), przekazywane ustnie do momentu spisania w therawadzie, mahisasace, dharmaguptace innych szkołach.

oprócz ogólnych przepisów zakonnych, istniały też książki dotyczące zasad panujących w poszczególnych zakonach. na przykład guishan jingce (napomnienia guishana) napisana przez guishana lingyou dotyczy zasad klasztornych w szkole chan, a shonogenzo zuimonki (pouczenia dogena kigena) (soto) została spisana przez jego ucznia kouna ejo w latach 1235-1237 i dotyczy życia klasztornego i metody zazen.

dharmaguptaka: budda to szczególna istota, zwierzchnik zgromadzenia mnichów, ale nie jego członek. dary składane budzie powinny być bardziej wartościowe niż składane wspólnocie buddyjskiej. droga buddy jest bardziej wartościowa niż droga śrawaki.

droga buddysty rozpoczyna się od przyjęcia trzech schronień: w buddzie, dharmie (nauce buddy) i sandze (zgromadzeniu buddy). nie powinno się przyjmować schronienia w duchach, istotach nadprzyrodzonych, istotach boskich, brahmie.

przykładowa ceremonia wyświęcenia: odbywa się przed głównym mieszkaniem, 4.00 - wstają i medytują przez godzinę, 5.00 - śpiewają przez godzinę, 6.00 - na bosaka idą w teren po jałmużnę, 8.00 - wracają do świątyni, oddają jałmużnę pomocnikom świeckim, którzy przygotowują posiłek, modlą się, po uderzeniu w gong gromadzą się na posiłek, który mnichom roznoszą nowicjusze, modlą się, wykonują pokłony i jedzą, 11.30 przechodzą do sali głównej i jedzą pozostałości z pierwszego posiłku; jest to ostatni posiłek tego dnia, jeżeli coś zostało jedzą to świeccy lub biorą do domu, 13.00 - nauki w szkołach lub na miejscu, ci, którzy nie uczą się, medytują, 15.00 - pranie i sprzątanie świątyni, 18.00 - 2 godziny medytacji i modlitw, 20.00 - zajęcia własne.

tiantai: mnisi biorą udział w czterech okresach medytacyjnych trwających w sumie ok ośmiu godzin. ceremonie i usługi odbywają się w sześciu interwałach: rano, w południe, późnym popołudniem, wieczorem, o północy, późno w nocy. posiłki spożywa się dwukrotnie: rano i w południe.

kumu chan to styl uprawiania chan polegający na niezwykle surowej dyscyplinie, praktycznie jest to siedzenie w bezruchu. stosowany głównie w caodong.

jukai (buddyzm japoński): przyjęcie wskazań na różnym poziomie (zwyczajnej ścieżki, śrawaki, bodhisattwy, buddy). jeżeli były to osoby świeckie, to były zobowiązane dodatkowo do zachowania celibatu.

ceremonia jukai trwa do dwóch dni:

1 część: przekazanie "szaty buddy" (dla osób świeckich tzw małej szaty), prostokątnego kawałka materiału uszytego wg określonych reguł, z pasem łączącym brzegi, zakładanego na szyję,

2 część: etapy:

1 oczyszczenie przez skruchę,

2 kanjo-abhiseka, skrapianie głowy ucznia, praktyki ezoteryczne,

3 udzielenie schronienia w trzech darach buddy,

4 udzielenie trzech czystych wskazań bodhisattwy,

5 przyjęcie wskazań dziesięciu ciężkich zakazów,

6 przekaz linii krwi,

7 przepowiednia stanu buddy.

samaja to tajemne wskazania lub ślubowania praktykującego określające jego relację z nauczycielem i innymi uczniami, ich przestrzeganie ma ustrzec przed działaniami, które mogłyby zagrozić jego praktyce.

 

mulasarvastivada: mnich popełniający wykroczenie musi być automatycznie wykluczony ze zgromadzenia.

vinaja: nie musi jeśli nie ukrywa wykroczenia, ze skruchą przyjmuje pouczenie i zobowiązuje się do poprawy.

stanowiska klasztorne: zarządca (tsusu), pomocnik zarządcy (kansu), skarbnik (fusu), strażnik dyscypliny (ino), osoba organizująca pracę mnichów (ahissui) i kucharz (tenzo).

wenda (chan) to dialog, rozmowa, seria spontanicznych pytań i odpowiedzi pomiędzy mistrzem a uczniem w celu wykazania przez niego zaawansowania duchowego, także rozmowa z wędrownym mnichem przed wpuszczeniem go do klasztoru.

znani mnisi:

- bhartryhari,

- osho,

- tetsugen doku; w latach 1681-1682 w rejonie osaka-kioto wybuchł głód; mnich rozpoczął akcję pomocy, którego centrum stanowił klasztor zuiryu w tambie w osace, zbierał fundusze prowadząc wykłady, rozdzielał wraz z uczniami ryż i pieniądze, ocalił od śmierci głodowej 100.000 ludzi, zaraził się od ofiar głodu i zmarł.

wyposażenie mnicha to szata (amsa), miska żebracza, parasol. według innej wersji osiem rzeczy mnicha to: trzy szaty, miska jałmużna, brzytwa, igła, pas, sitko do wody.

bhikku nosi szafranowe szaty, bhikkuni szfranowe lub różowe (birma) szaty, nowicjuszki białe. odzież robocza mnicha zen, samue, jest zrobiona z bawełny lub konopi. jest brązowa lub w kolorze indygo.

 

 

Waldemar Mierniczek