11. zaratusztrianizm, iran, mazdaizm, mazdakizm, media, mitanni, parsowie, persja, zurwanizm

11. 2. najważniejsi bogowie

 

11. 2. 0. bóstwo jedyne (absolut)

 

11. 2. 0. 1. bóstwo najwyższe

 

w zaratusztrianizmie największą role pełni para bogów: ormuzd i aryman.

ormuzd posiada sześć emanacji (amszaspandów, amesza spentów), które są także duchową osnową świata, świetlistymi istotami. wraz z nimi ormuzd tworzy świętą siódemkę.

aryman nie ma emanacji.

w mazdaizmie ormuzd zwany był mazdą i stanowił najwyższą triadę trzech substancji.

dla zurwanistów (i w trakcie panowania partów), najwyższym bogiem był zurwan.

w mitanni najważniejszymi bogami byli: mitrasil (mitra), arunasil (waruna), indar (ondra), nsattjana (nasatja, natsajana).

abraxas - słowo używane czasami na określenie najwyższego bóstwa.

rolę trickstera być może dało by się przypisać aszma-dewie, który przepoczwarzył się w trakcie trwania historii religii w asmodeusza.

 

11. 2. 0. 2. emanacje

 

ormuzd posiada sześć emanacji (amszaspandów, amesza spentów), które są także duchową osnową świata, świetlistymi istotami. wraz z nimi ormuzd tworzy świętą siódemkę, którą można także nazwać imionami, atrybutami, cnotami, do których powinien dążyć wyznawca: 1 spenta mainju (duch święty, podstawowa substancja ormuzda), 2 wohu manah (dobra myśl), 3 asza wahiszta (najlepsza prawość), 4 armaiti (święte oddanie), 5 chszatra wairja (panowanie nad pożądaniem), 6 haurwatat (zdrowie, doskonałość), 7 ameretat (długie życie, nieśmiertelność).

w mazdaizmie ormuzd zwany był mazdą i tworzył najwyższą triadę: 1 podstawowa substancja ormuzda (spenta mainju), 2 wohu manah, 3 ardibeheszt.

szachriwar (asza wahiszta) to trzecia emanacja ormuzda i jego pomocnik, symbol królewskiego majestatu pochodzącego od ormuzda. jego pomocnikami byli duch nieba, chor, mitra, aniran. jego przeciwnikami byli durdź (demon kłamstwa) i sauru.

spandarmat (armaiti), czwarta emanacja ormuzda, była także jego żoną, matką aszi, mitry, sraoszy, gajomatra, prarodzicielką życia (taka zaratusztriańska śakti).

mordad to emanacja ormuzda i jego pomocnik. jego przeciwnikiem był zairika (rozkład), a pomocnikami rasznu, asztad, zamjad.

sraosza, syn ormuzda i armaiti, boski posłaniec, jest czasem czczony jako ósmy z amszaspandów, a czasami jako pomocnik ardibeheszta.

 

11. 2. 3. pierwsi ludzie

 

ormuzd stworzył pierwszego człowieka, kapłana gajomarata (mazdaizm). pierwszy człowiek kajomars zrodził się z potu ormuzda walczącego z arymanem. inna wersja: synem ormuzda i jego emanacji spandarmat był gajomart. dżamszid został stworzony przez ormuzda jako pierwszy człowiek i pierwszy król ludzkości, był pierwszym władcą w arianem waedżo.

 

 

Waldemar Mierniczek