9. dźinizm

9. 1. podstawowe informacje, święte księgi

 

za kolebkę dźinizmu uznaje się królestwo magadhy. jednym z powodów wyodrębnienia się dźinizmu z hinduizmu były coraz bardziej spekulatywne i niezrozumiałe koncepcje braminów oraz ich monopol na składanie ofiar.

częścią dźinizmu jest tantryzm, który z zasady postuluje egalitaryzm wbrew pojęciom warny i dźati, czyli wbrew podziałom kastowym.

od momentu powstania dźinizmu (równocześnie z buddyzmem) obserwujemy synkretyczne przenikanie się hinduizmu, buddyzmu i dźinizmu, a także wspólne wątki z sufizmem i sikhizmem. według buddystów król magadhy, bimbisara, był buddystą, a według dźinistów dźinistą.

swastyka jako słońce/światło jest symbolem dźinizmu. (obok źródło wikipedia).

 

założycielem dźinizmu był wardhamana mahawira (vi w pne), który stworzył zbiór zasad regulujących życie wyznawców. za twórcę religii uważany jest także parśwa (viii w pne).

 

podstawowe dwa nurty dźinizmu to śwetambarowie (otrodoksi) i digambarowie.

digambarowie chodzili nago, co praktykują obecnie tylko w niektórych klasztorach, nie mają kanonu, gdyż uważają, że stary kanon zaginął, a nowego nie przyjęli. bhadrabahu był jednym z założycieli digambarów.

śwetambarowie ubierali się w białe jednoczęściowe szaty. kobiety mogą zostać mniszkami. śwetambarowie posiadają część kanonu dźinijskiego. z czasem wyodrębniły się 84 szkoły śwetambarów.

w xviii w w związku z nasilonymi wpływami hunduizmu na dźinizm powstał odłam sthanakawasi głoszący potrzebę powrotu do pierwotnego dźinizmu. jego założycielem był lumpaka (żyjący w xvi w). wyznawcy odrzucali kult wizerunków.

w xviii w powstał nurt murtipudźaka praktykujący oddawanie czci, tak jak hinduiści.

w xviii w wyodrębnił się odłam terapanthi (ścieżka trzech) założony przez bhikandźi’ego, który starał się połączyć wszystkie dźinijskie nurty w całość.

na synodzie w walabhi (v w), który odbył się pod przewodnictwem śwetambarów, ustalono nowy kanon świętych ksiąg, gdyż większość starych ksiąg zaginęła.

do świętych ksiąg dźinizmu zalicza się:

- agamy - stary kanon składający się z okolo 45 tekstów dotyczących doktryny, rytuału, biografii świętych, dziedzin wiedzy świeckiej. każda ze szkół posiada własny kanon pism i komentarzy.

- anga - część nowego kanonu świętych ksiąg składający się z:

1 acaranga - o dyscyplinie klasztornej,

2 suryagadanga - refutacja argumentów heretyckich,

3 sthananga - dziesięć tekstów doktrynalnych,

4 samavayanga - rozwinięcie dziesięciu tekstów doktrynalnych,

5 vyakhyaprajnapti - dialogi na temat dogmatów,

6 nayadhammakahao - apologie i kazania,

7 upasakadasa - biografie uczniów świeckich,

8 antakidatasa - biografie świętych,

9 anuttara-aupapatrika - żywoty osób boskich,

10 praśnavyakarana - opis błędów i zaniedbań,

11 vipakasutra - konsekwencje dobrych i złych uczynków,

12 dristvada - tekst zagubiony.

 

 

Waldemar Mierniczek