12. gnostycyzm, manicheizm, mitraizm

12. 2. 0. 2. wcielenia/emanacje/eony/hipostazy

 

dobry bóg ma pięć eonów (emanacji): rozum, intelekt, post, poznanie, myśli (manicheizm).

 

pomiędzy bogiem a światem istnieje następująca hierarchia eonów: bóg (pełnia ukryta), eon jednorodzony, eon logos, eon chrystus, eon demiurg (stwórca świata), świat, jezus człowiek (ceryntianie).

bóg jest bytem doskonałym, świat jest jego najniższą emanacją (gnostycyzm monistyczny).

duchy światła: noe, abraham, jezus (zdaniem maniego) oraz budda, zaratusztra (dodali manichejczycy) starają się pouczać ludzi o sposobie wyrwania się spod panowania ciemności.

upadek ducha i powstanie jego antytezy to rezultat upadku eonu  zeńskiego (sofii) w wyniku nieznajomości ojca ponieważ nieznajomość ojca stworzyła bojaźń, która jest gęsta jak mgła (gnostycyzm).

bogomili uważali, że syn boży i duch święty były emanacjami boga.

katarzy głosili, że między bogiem stwórcą, a stworzeniem, istnieją liczne emanacje i hipostazy boskiej substancji, na czele których stoją duch święty i jezus chrystus, którzy pochodzą od boga, ale nie uczestniczą w jego wszechmocy. ciało hipostatyczne jest ciałem chwalebnym (uwielbionym), podobnie jak ciało chrystusa.

trójkształtna myśl pierwsza (protennoia) - hipostaza boskiego pochodzenia wyróżnia się trzema formami "myśli pierwszej" (setianie).

 

12. 2. 1. bogini matka

 

barbelo to matka żyjących (barbeloici, archontycy). wszystkie byty biorą swój początek od żeńskiego eonu barbelo, który jest uzewnętrznieniem myśli boga. chrystus jako światło również pochodzi od tego eonu (barbeloici).

 

12. 2. 3. pierwsi ludzie

 

adam i ewa powstali w wyniku walki pomiędzy dobrym bogiem i złym bogiem (demiurgiem), twórcą rzeczy materialnych (manicheizm).

początki kosmogonii gnostyckiej, w tym, w jaki sposób powstała ludzkość, opisano w apokryfie hipostaza archontów. w utworze z nag hammadi o początku świata opisano początek ludzkości.

siedem aniołów i inne byty duchowe zebrawszy się razem stworzyły świat, a potem człowieka na obraz boga, który zstąpił z wysoka, a który był zbyt duchowy dla tak niskiego świata. człowiek był początkowo jak robak i pełzał po ziemi. najwyższa siła zlitowała się nad nim i zesłała boską iskrę, która podniosła go i postawiła na nogi (saturnin).

praczłowiek, stworzony do walki z ciemnością, poniósł klęskę i został wzięty do niewoli przez szatana. z niej wybawił człowieka bóg światła, ale w czasie walki z szatanem część światła zmieszała się z ciemnością i w ten sposób powstał świat zmysłowy, ludzie są dziełem szatana, gdyż to on namówił pierwszych rodziców do płodzenia dzieci (gnostycyzm).

jaldabaoth z sześcioma mocami stworzył człowieka, a potem ewę. moce podziwiając jej piękno, złączyły się z nią i powstali aniołowie (ofici).

satanael ulepił pierwszego człowieka i poprosił boga o tchnienie weń życia. człowiek miał być wspólną własnością boga i satanaela. bóg tchnął życie w adama i ewę. inna wersja: satanael wykradł duszę bogu i włożył ją do ciała ludzkiego przez usta. satanael uwiódł ewę i spłodził z nią kaina i kalomenę, adam spłodził z ewą abla i seta (bogomili).

demiurg był ojcem szatana, który zbuntował się przeciw ojcu i starał się przeszkadzać mu na wszelkie możliwe sposoby, między innymi sprawił, że ewa powiła kaina i abla, którzy zakochali się we własnej siostrze, przez co doszło pomiędzy nimi do bratobójczej walki, którą wygrał kain (archontycy).

ludzie zostali stworzeni z trzech substancji: ciało z materii, dusze z demonicznej ciemności, duch (pneuma) z boskiej światłości (walentynianie).

set, syn adama, był praojcem i ojcem pneumatyków, abel był ojcem psychików, a kain ojcem hylików (setianie).

 

12. 2. 6. bogowie - osoby żyjące

 

epifanes, syn karpokratesa, był czczony jako bóstwo (karpokratianie).

szymon mag był bogiem w ludzkiej postaci, a helena z sydonu, prostytutka wykupiona przez szymona, była sofią. (simonici). szymon mag (jako inkarnacja boga prawdziwego) i helena z sydonu jako sofia mogą być przykładem związku hierogamicznego.

prawosławne sekty rosyjskie zarażone gnostycyzmem (przede wszystkim xix-wieczne i przede wszystkim chłyści) wydały z siebie mnóstwo mesjaszy i innych wcielonych bóstw, jednakże w tym miejscu nie będziemy się nimi zajmować, a dopiero w momencie omawiania herezji prawosławnych.

 

 

Waldemar Mierniczek