15. religie afryki (z wyjątkiem egiptu i nubii)

15. 2. 0. 2. wcielenia
 

enkai (engai) to jeden bóg o podwójnej naturze: engai narok (czarny bóg) jest łaskawy, engai nanyokie (czerwony bóg) jest mściwy (masajowie).

orisza, siły natury, to bezpośrednia manifestacja boga olodumare, np olorun, oloofin, orunmila, ifa, eszu, ogun, osoosi, osun, obatala, szango, jemaja, oya, aganju, oduduwa, olokun, babalu aye, orisa oko, erinle, yewa, osanyin, ibeji (joruba). to ujęcie bóstwa jest bliskie hinduistycznemu pojęciu awatar (a).

 

15. 2. 1. bogini matka, matriarchat

 

boginie pretendujące do kategorii bogini-matka:

- ala - bogini matka utożsamiana z ziemią, żona czukwu lub amadiohy (ibowie),

- ani - bogini matka (ibowie północni),

- atete (oromowie),

- moneiba - bogini czczona na hierro przez kobiety (guanczowie),

 

- lya nla - pramatka (jorubowie).

- jemaja (ifa),

- jemaja i muso koroni kundje (bambarowie),

- jemaja - córka oduduwy i obatali (joruba),

- nana buluku (dahomej),

- ane - bogini matka (ezaa). 

wśród tuaregów panuje matriarchat w takim sensie, że szanowany jest priorytet kobiet, a kłótnie rozstrzygane są na korzyść kobiet. w tym plemieniu jest dużo rozwodów.

 

15. 2. 3. pierwsi ludzie

 

obatala to pan ludzi (jorubowie).

tsui goab był ojcem ludzkości (khoikhoi).

lebe był praprzodkiem (dogonowie).

garang to pierwszy człowiek, mąż abuk, pierwszej kobiety (dinkowie).

kimtu to pierwszy człowiek stworzony przez katondę i wysłany na ziemię. miał sprawować nadzór nad przyrodą i ludźmi (gandowie).

bumba to pierwotny i samoistny bóg, twórca innych bytów, w tym ludzi (buszongo).

anangama na polecenie brata njambe sporządził długi łańcuch zakończony pętlami, po którym spuszczał z nieba parami ludzi i zwierzęta (baoule).

guela na dole ziewał i z jego ust wypłynęła glina. postanowił z tej gliny ulepić mężczyzn, kobiety, zwierzęta i rośliny. kiedy tego dokonał napełnił ich ciała krwią, jednak życie w te istoty nie weszło. rogniewało to boga i zostawił je na zapomnienie. kiedy spadł deszcz wielu ludzi roztopiło się, a bóg doznał wyrzutów sumienia i umieścił "zabawki" w grocie. guela na górze zapragnął zabawek stworzonych przez guelę na dole i poprosił go o nie. guela na dole zgodził się pod warunkiem, że guela na górze tchnie w nie życie. guela na górze zrobił to, a ponadto zesłał światło słoneczne na dół, ale guela na dole nie podarował gueli na górze żywych istot. bóstwa pokłóciły się na zawsze. odtąd guela na górze stara się odebrać ludziom życie, a gdy mu się to udaje, ktoś umiera (ludy z terenu wks). ten mit jest bliski gnostyckim mitom o złych demiurgach żyjących w ciemności w podziemiu i dobrych demiurgach żyjących w niebie w światłości oraz ich późniejszej walce o dusze ludzkie.

 

15. 2. 5. bogowie władcy

 

w niektórych plemionach afryki uzgadniano, kiedy król może zostać zabity (np z powodu choroby, demencji starczej, niepomyślnych wydarzeń), gdyż był uznawany za namiestnika mocy pozaziemskich i traktowany jako bóg odpowiedzialny za dobrobyt ludu. w zakresie jego obowiązków było np przymusowe stawianie się w określonym miejscu codziennie. jeżeli nie stawił się przez trzy dni zabijano go.

szyllukowie praktykowali królobójstwo do końca xix w.

władcy królestwa merina odwoływali się do boskiego pochodzenia od andrianerineriny - syna boga stwórcy zanaharego. według innej wersji dynastia merina pochodzi od vazimba przez założyciela linii królewskiej andriamanelo, którego matka, królowa rafony, należała do vazimba (malgasze).

 

 

Waldemar Mierniczek