15. religie afryki (z wyjątkiem egiptu i nubii)

15. 4. świat podziemny i życie pośmiertne, wędrówka dusz

 

15. 4. 1. światy podziemne i pośmiertne, piekło

 

dusza odchodzi do ziemi umarłych jako osobisty duch.

tlam to ciemne miejsce pod ziemią, z którego wynurzyli się bawół iyherther i jego żona jałówka thamuaztz (kabylowie).

samtomba to kraina śmierci. nad rozpadliną uważaną za wejście do niej wznosiła się świątynia boga śmierci walumbe (gandowie).

kiedy umrą wszyscy, których znał nsissim pochodzący od złego człowieka, wtedy nzame zamyka go w otolane, miejscu cierpienia (fangowie).

wulkan el teide na teneryfie to wrota do piekła. mieszka tu demon guayota (guanczowie).

wyznawcy kultu kubandwa przebywają po śmierci we wnętrzu wulkanu karisimbi wraz z herosem rjangombe (rwanda).

ala to władczyni świata zmarłych (ibowie).

muso koroni kundje, żona pemby, to bogini podziemia i ciemności (bambara).

 

15. 4. 2. raje i krainy rajopodobne

 

w odniesieniu do mitologii afrykańskich trudno mówić o podziale światów pośmiertnych na piekła i raje.

świat zmarłych jest jakby repliką świata żywych. dusza ludzka jako dusza przeznaczenia udaje się do nieba.

wobec tego cechy rajów mają krainy opisane w poprzednim podrozdziale, zwłaszcza samtomba, el-teide, karisimbi.

 

15. 5. dusze, duchy przodków, reinkarnacja

 

15. 5. 1. duch

 

afryka jest raczej miejscem przebywania duchów, a nie bóstw.

duchy przodków (ziny) i karzące siły przyrody (haley) rządzą ziemią i wodami, są niewidzialne, dzielą się na: 1 ziny ziemi (zarządzają polami, lasami, zaroślami, dolinami, drzewami, grotami, skałami), 2 ziny wiatrów (nadciągają z czterech stron świata), 3 ziny wody (rządzą bagnami, jeziorami, rzekami, ich siedzibami są kamienie, drzewa nadbrzeżne, głębokie rowy). człowiek nic nie może robić na terytorium zinów bez ich zezwolenia. bóstwa karzące haley zdobywają sobie panowanie przez podporządkowanie zinów.

duchy są wszechobecne (himba, ibo). są duchy (mumuye), duchy przodków i inne duchy (azande), duchy bori (maguzawa), ginu - mityczne istoty duchowe (dogonowie), zar (etiopia, sudan, somalia), kadziur (etiopia, sudan, somalia).

duchami są nommo - dzieci boga i ziemi, boscy kowale (dogonowie).

złe duchy mieszkały na szczycie teide (guanczowie).

duchy zmarłych łączą się w jedność, która mediuje pomiędzy żywymi i duchem lasu ezengi. duchy odpowiadają za obfitość lasu. wobec tego organizuje się mnóstwo ceremonii obłaskawiających duchy, co prowadzi do zapewnienia dobrobytu grupie (aka).

istnieje duch lasu jengi (baka).

duchy zaginionych przodków vazimba, pierwszych mieszkańców madagaskaru, opiekują się ziemią i nawiedzają źródła i skały. duchami vazimba stawali się także zmarli tragicznie, których ciał nie odnaleziono (vazimba).

abiku to duchy wstępujące w łona kobiet; rodzą się jako ludzkie dzieci (jorubowie).

baczwezi, duchy niższego rzędu, dzielą się na 3 grupy: 1 mizimu (żywi zmarli przodkowie, przychylnie nastawieni do żyjących krewnych, udzielający rad, składa się im w ofierze napoje i jedzenie), 2 misambwa ( występują w wybranych przez siebie miejscach przyrody), 3 balubaale (duchy zmarłych wodzów i bohaterów, np wakumbe - patron śmierci i kibuka - patron sztuki wojennej) (tutsi, hutu, ganda).

nkisi to duch lub bóstwo zamieszkujące przedmioty, fetysze, dzięki czemu są one obdarzone magiczną mocą (kongo).

boli, duch tyi wara, przebywa w fetyszach i maskach tyi wara (bambara, maninka).

duna to duch podobny do psa wywołujący gorączkę. składa mu się w ofierze koguta lub kozła. opętany człowiek szczeka jak pies (maguzawa).

na strach przed opętaniem przez złe duchy, zaradzić mogą igkirha (duchowi uzdrowiciele) (xhosa).

skaryfikacja chroni przed działaniem złych duchów (aszanti).

dziewczynki miały przekłuwane uszy, wargi i nos. ozdoby wkładane w te otwory chroniły przed wnikaniem złych duchów, zjaw i sił ponadnaturalnych. kobiety nosiły w wargach trzycentymetrowe krążki z drewna, kamienia, gliny lub metalu (lobi).

krążek w ustach odstrasza złe duchy, które mogą dostać się do wnętrza człowieka przez usta (mursi).

 

 

Waldemar Mierniczek