16. religie aborygenów

16. 0. problemologia

 

tu będzie zasadniczo wiedza, którą ujawniłem w podrozdziale 0.3. „religie aborygenów”, traktując napisanie tamtego rozdziału jako rozgrzewkę.

wiedza będzie tylko nieznacznie powiększona, ale za to w kolejności wynikającej z drzewa religii i w układzie zgodnym ze standardowym spisem treści, według którego działam.

gdyby nie było rozdziału 0.3. „religie aborygenów” i do poznawania haseł przystąpiłbym teraz, prawdopodobnie zakres wiedzy, który wycisnąłbym z haseł wikipedii byłby większy, ale wydaje mi się, że nie ma sensu czytać tych samych haseł po raz drugi.

 

16. 1 stworzenie świata, bogowie, żywioły

 

przed stworzeniem świata istniał czas snu, w którym nic nie było i nic się nie działo.

wśród stwórców świata możemy wymienić:

- einganę,

- altjirę, który stworzył świat, a następnie wycofał się (deus otiosus) (arandowie),

- bundjila,

- trojaczki djanggawul - trojaczki, które stworzyły zwierzęta i rośliny i krajobraz,

- gidję - twórcę kobiet,

- mangar-kunjer-kunję, który stworzył ludzi,

- nogomaina, który stworzył z niczego sam siebie,

- tęczowego węża, stwórcę wysokich gór,

- wagyla, który stworzył drogi wodne dookoła południowego zachodu australii zachodniej,

- yhi,

- banumbirra, ducha-stwórcę, która powołała do życia i nadała imiona wielu stworzeniom (yolgnu).

bracia bagadjimbiri nazwali wszystkie istoty.

bobbi-bobbi, bóg drugiej generacji (olbrzymi wąż) wyrwał sobie żebro i utworzy bumerang. zuchwali ludzie przedziurawili bumerangiem niebo, które za karę pożerało zuchwalców.

do wielkich bogini możemy zaliczyć einganę i kunapipi. boginiami matkami były także wauwaluk, anjea i cunnumbeille.

do pozycji trickstera pretendują bamapama (bamapana), który jest kłótliwy i wszędzie wprowadza chaos, oraz mała, wiotka mimi, która zwabiała do jaskini ofiary i więziła je.

axis mundi jest obecny wśród aborygenów, np słup kosmiczny przekazany przez numbakulę (achilpa) oraz inne słupy.

duchy przodków nazywano dhakhan.

przodkiem ludów australii był tjinimin. waramurungundi była pierwszą kobietą, a wuragag pierwszym mężczyzną.

heros i'wai był bohaterem kultury koko y'ao. innym herosem aborygenów jest wurrunna.

wiara w duszę jest wśród aborygenów powszechna. w centrach totemicznych mieszkają zarodki żywych istot - duchy czekające na kolejne wcielenie, co oznacza, że reinkarnacja nie była obca ludom australii.

bogami nieba byli baiame, bundjil i mungan-ngaua.

gnowee to duch słoneczny, który żył przed powstaniem słońca. walo - bóg słońca. wuriupranili to bogini niosąca pochodnię słońce, a yhi to bogini słońca i światła.

bahloo to duch księżyca podobnie jak gidja. kidili jest księżycowym człowiekiem.

zbierano się po zachodzie słońca w oczekiwaniu na wschód wenus (banumbirr). we wczesnych godzinach rannych widać linę światła łączącą wenus z ziemią (prawdopodobnie światło zodiakalne), dzięki tej linie, z pomocą dekorowanego "słupa gwiazdy porannej" ludzie mogą porozumiewać się ze zmarłymi i przekazywać, że pamiętają o nich i kochają ich (yolgnu).

dusze braci bagadjimbiri zamieniły się w obłok magellana.

trzech rybaków wypłynęło w czasie głodu na ryby stanowiące totem ich plemienia, czym rozgniewali słońce, które wezwało chmury, morze i wiatr do utworzenia trąby powietrznej i ukarania rybaków. rybacy zostali uniesienie z łodzią do nieba, teraz są trzema gwiazdami w pasie Oriona.

bundjil to gwiazda altair.

mamaragan to bóg błyskawic, jego głosem jest grzmot.

emanacją dhakhana jest tęcza. mungan-ngaua to południowa zorza polarna.

julunggul jest boginią pogody.

 

bogowie wody:

- eingana,

- birrahgnooloo zsyłający powódź.

- baiame zsyłający deszcz,

- wondżiny, personifikacje deszczu, zamieszkujące źródła, kałuże, zsyłające burze,

- bunbulama - duch deszczu,

- djunkgao powodujący powodzie i prądy oceanu,

- tęczowy wąż mieszkający w studniach artezyjskich, rządzący wodą na pustyni, sprowadzający deszcze,

- wollunqua - duch deszczu,

- wuluwaid - duch deszczu.

podania o potopie znajdujemy, między innymi, w arnhem land, maung, gunwiggu, gumaidj, manger, na terenach wokół rzeki fitzroy, w mount elliot, australii zachodniej, andingari, wiranggu, narrinyeri, wiktorii, okolicach jeziora tyres, kurnai, południowo-wschodniej australii.

bogiem ziemi był eingana.

 

 

Waldemar Mierniczek