24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 5. 3. dusza (cz 1)

 

także pojęcie duszy nie stanowiło osi religii i mitologii greków. Co więcej, duszą więcej zajmowali się filozofowie niż religia. 

psyche, bogini i uosobienie duszy ludzkiej, jest przedstawiana jako młoda dziewczyna ze skrzydłami motyla. z erosem miała córkę hedone. 

tytan prometeusz ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami, dał mu duszę z boskiego ognia, którego parę iskier ukradł z rydwanu heliosa. 

po złotym pokoleniu pozostały dusze zamieszkujące okolice wiejskie, broniące sprawiedliwości i przynoszące szczęście. 

kajneus zmarł uduszony pod stosem drewna, który zwaliły centaury. spod stosu wyfrunął rudo upierzony ptak, mopsos rozpoznał w nim duszę. 

alkestis, żona admeta, zgodziła się ponieść śmierć za męża. ocalił ją herakles, który pokonał tanatosa, który przybył po jej duszę. 

taraksippos to zły duch, dusza herosa ischenosa złożonego w ofierze dla zażegnania plagi głodu, woźnicy oleniosa lub alkatoosa. 

harpie, duchy lub demony, porywały dzieci i dusze. 

achilles zawlókł ciało hektora do obozu greckiego i wydał na żer psom i sępom, co oznaczało skazanie duszy na wieczną tułaczkę po ziemi. zgodził się oddać priamowi ciało hektora za wóz złota. 

dusza apollina wchodzi w łabędzia. 

hermes był pośrednikiem pomiędzy światem żywych i umarłych. modląc się nad grobem zmarłego grecy kierowali prośby do hermesa, aby zaniósł ich modlitwy do właściwej duszy. 

syreny, córki zeusa, towarzyszyły zmarłym w drodze do hadesu, troszczyły się o ich dusze i opłakiwały je, dlatego ich wizerunki umieszczano na nagrobkach. 

złotogłów sadzono na cmentarzach jako pokarm dla dusz zmarłych. 

każda dusza zmarłej osoby musiała przeprawić się przez styks, aby dotrzeć do krainy zmarłych. przewozem przez styks, jedną z pięciu głównych rzek hadesu, trudnił się charon. 

w trybunale hadesu zasiadali trzej królowie: minos, ajakos, radamantys, którzy niegdyś sprawiedliwie panowali na ziemi, a po śmierci zostali ustanowieni przez zeusa sędziami podziemia. ważyli dobre uczynki dusz i kierowali je do odpowiedniej części świata zmarłych. 

persefona opiekowała się duszami zmarłych. 

gdy herakles udał się do świata zmarłych spotkał duszę meduzy i inne dusze, zabił wołu i nakarmił je krwią. 

magnes ma duszę. dusze są nieśmiertelne (tales). 

pitagorejczycy głosili, że wszechświat posiada duszę, która jest harmonią. jej esencja posiada doskonałe proporcje matematyczne (muzyka sfer). indywidualne dusze są częścią duszy wszechświata. 

orfizm głosił wiarę w nieśmiertelność duszy, wędrówkę dusz i ich wyższość nad ciałem. ciało (soma) jest grobem (sema) dla duszy. 

zagreus powstał z popiołu, który pozostał po spalenia tytanów piorunem przez zeusa. ludzie mają w sobie zarówno cząstkę zła (tytani) jak i boskości (szczątki dionizosa), ciało jest dla duszy więzieniem, wcielenie jest karą za grzechy. dusza zostanie wyzwolona z ciała po przejściu cyklu oczyszczeń, jeżeli odda swą boską cześć dionizosowi. gdy stanie się tak z wszystkimi ludźmi we wszechświecie zapanuje wieczna radość i harmonia. 

demiurg umieścił rozum w duszy świata, a duszę świata w ciele świata. stworzył wyższą, nieśmiertelną część duszy ludzkiej, którą umieścił w gwiazdach i wyposażył w idee moralne. niżsi bogowie stworzyli niższą śmiertelną część duszy i umieścili ją w ciałach (platon). 

podobne ujecie platońskie: demiurg stwarza duszę (duszę świata, psyche), bóstwa współrządców i indywidualne dusze ludzkie. dusza jest starsza od ciała. najpierw demiurg łączy istotę niepodzielną z istotą podzielną powstającą z ciał, w ten sposób uzyskuje trzecią postać, stanowiącą zmieszanie przeciwieństw, następnie wszystkie trzy postacie zostają zmieszane w ideę, która stanowi właściwy budulec duszy. dusza składa się z dwóch obracających się kręgów: zewnętrzny krąg "tego samego" jest jednolity, a wewnętrzny składa się z siedmiu kręgów nietożsamego. proces poznania to proces, w czasie którego dusze jednostkowe rozpoznają pokrewieństwo z duszą kosmiczną. 

anima mundi to dusza świata, czysta eteryczna dusza rozproszona w całej naturze, została stworzona w celu ożywienia całej materii tak jak dusza została stworzona po to, aby ożywić człowieka (platon). anima mundi jest jedyną potęgą życiową we wszechświecie.

Waldemar Mierniczek