24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 5. 3. dusza (cz 3)

podobnie uważali stoicy: entelechia to ucelowiona dusza, początek ruchu wewnętrznego w trzech postaciach: duszy roślinnej (odżywianie się i rozmnażanie), zwierzęcej (możliwość odbierania bodźców ze środowiska i poruszania się), ludzkiej (rozum). idee to wtórne ruchy pneumy, zmysły odciskają na duszy wrażenia, które wewnątrz duszy ulegają procesom poznania, powstają idee wtórne i złożone. 

logos to rozumny sposób bycia duszy (heraklit). 

ksenokrates: dusza to samoporuszająca się liczba. 

straton z lampsaku nauczał, że dusza zbudowana jest z materii. 

epikureiści uważali, że dusza jest materialna. 

perypatetyk krotilaos utożsamiał psyche z eterem, czyli twierdził, że dusza jest materialna. 

diodor z tyru uważał, że dusza i intelekt są materialne i składają się z eteru. 

według stoików dusza ma charakter pneumatyczny i jest materią czynną, nie jest wieczna. po śmierci pneuma zawarta w ciele człowieka rozprasza się, a jej fragmenty przenikają do innych fragmentów materii biernej. 

człowiek powstaje z atomów. ciało i dusza są ukształtowane z różnym atomów (atomizm). 

istnieją nieustannie wirujące atomy i pustka. wszystko łącznie z duszą zbudowane jest z atomów. najdelikatniejsze atomy budują duszę, jest więc równie podatna rozkładowi jak ciało (demokryt z abdery). 

specjalne rodzaje atomów (wyjątkowo lekkie i ruchliwe) są odpowiedzialne za istnienie duszy. ciało człowieka jest przeniknięte nimi we wszystkich miejscach, zwłaszcza w głowie, sercu i zmysłach. po śmierci atomy duszy rozpierzchają się wokół (epikur). 

neoplatonizm: jako, że dusza ludzka zmuszona jest przez wcielenie do zejścia do najniższego poziomu, materii, popadając w grzech, może przejść drogę odwrotną do absolutu. do tego służą cnoty oczyszczające i upodabniające duszę do boga. jamblich dodał cnoty kontemplacyjne i paradygmatyczne. 

aleksander z afrodyzji: - dusza ludzka nie może istnieć niezależnie od ciała, jest zniszczalna i śmiertelna. 

demokryt nauczał, że szczęście jest celem życia. szczęście to przyjemność duszy. 

dobro i cnota (arete) to dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy. gdy dusza osiągnie odpowiednią dla siebie formę, człowiek osiągnie trwałe szczęście (arystoteles). 

dusza odróżnia człowieka od zwierząt, jest siedzibą cnót, człowiek powinien dbać o cnotę i dobro duszy (sokrates). 

bóg jest przedmiotem miłości oraz samą miłością. dusza, która wznosi się do umysłu, staje się piękna. dusza doznaje oczyszczenia, które następuje po pozostawieniu jej w czystej samotności od innych rzeczy i ich wyobrażeń. po takim przygotowaniu dusza może zjednoczyć się z jednią, doznając bożego spokoju, samotności i bezruchu, przekracza sferę piękna i krąg cnót. jej widzenie jest widzeniem wewnętrznym i obcowaniem z jednią, jest to wyjście z siebie oraz ofiara z samego siebie, by całkowicie przylgnąć do jedni (plotyn). 

proklos twierdził, że eros (miłość do wyższego bytu) przygotowuje do poznania prawdy. prawda doprowadza duszę do wiary, a wiara kończy poznanie: dusza zostaje pochłonięta przez to co najdoskonalsze i w tym stanie spoczywa w milczeniu. 

arystoteles zalecał wychowanie odpowiednie do trzech rodzajów duszy: zwierzęcej (wychowanie moralne), roślinnej (zdrowotne) i myślącej (umysłowe). 

taniec kształtował piękno duchowe, wzbogacał duszę.

 

24. 5. 4. reinkarnacja

 

orfizm, który powstał w vii w pne był związany z kultem dionizosa. 

orfizm głosił wiarę w wędrówkę dusz i ich wyższość nad ciałem. zagreus powstał z popiołu, który pozostał po spalenia tytanów piorunem przez zeusa. ludzie, mają w sobie zarówno cząstkę zła (tytani) jak i boskości (szczątki dionizosa), ciało jest dla duszy więzieniem, wcielenie jest karą za grzechy. dusza zostaje wyzwolona z ciała po przejściu cyklu oczyszczeń, kiedy oddaje swą boską cześć dionizosowi. gdy stanie się tak z wszystkimi ludźmi we wszechświecie zapanuje wieczna radość i harmonia. 

dusza istnieje nezależnie od ciała i pozostaje po jego śmierci. gdy wszyscy ludzie będą oddawać boską cześć dionizosowi, we wszechświecie zapanuje wieczna radość i harmonia. (orfizm). ze względu na wędrówkę dusz orficy powstrzymywali się od zabijania zwierząt i spożywania mięsa. 

jedna z pięciu rzek hadesu, lete, brała początek z rzeki kokytos. picie wody z lete powodowało utratę pamięci. dusze musiały to zrobić przed reinkarnacją, aby nie pamiętać przeszłych żywotów. 

według platona istnieje preegzystencja dusz i reinkarnacja. 

dusza (ludzka, boska i dusza świata) jest nieśmiertelna i obleka się kolejno w wiele ciał. po śmierci dusze opuszczają ciała i przechodzą w zaświaty, gdzie otrzymują nagrodę lub doznają kary, następnie dokonują ponownego wcielenia. podstawą oceny duszy na sądzie jest jej życie, które wiodła na ziemi. w przypadku "nieuleczalnych zbrodniarzy” kara jest wieczna (platon). 

grzmot inicjuje nowe życie. w dolinie zapomnienia następuje trzęsienie ziemi, które wyrywa śpiące dusze, które rozlatują się i rozpoczynają nowe wcielenia (platon). 

"byłem już kiedyś chłopcem i dziewczyną, krzewem, ptakiem i niemą rybą" (empedokles). 

dusze reinkarnują, ale dusze ludzkie nie mogą wchodzić w zwierzęta. proces anamnezji (przypominania sobie przez duszę wiedzy boskiej) stanowi dowód na istnienie reinkarnacji (proklos). 

pitagorejczycy wierzyli w kolejne żywoty jednej duszy. ich pogląd zanikł ok iii w pne.

Waldemar Mierniczek