24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 6. 2. krasnoludki, karły

 

w mitologii greckiej populacja krasnoludzka jest niewielka; grecy woleli olbrzymów. 

grecy wierzyli w rzymskie duszki żyjące w gospodarstwach domowych zwane kobalosami i germańskie duchy zwane kofewalf (???). 

telchinom przypisywano rolę krasnoludków i złośliwych karłów. działali na korzyść lub na szkodę ludzi. 

kabirowie to potomkowie hefajstosa i nimfy kabejro. mieli trzy siostry kabirydy. według innej wersji hefajstos ze związku z kabejro miał syna kadmilosa, który spłodził trzech kabirów, a oni byli ojcami trzech kabiryd. Inna wersja mówi o tym, że było siedmiu kabirów, a ich ojcem był sydyk, albo że było dwóch kabirów: alkon, eurymedont, albo czterech kabirów: aksieros, aksiokersa, aksiokersos, kadmilos, albo że kabirami byli jazjon i dardanos. 

kabirowie byli przedstawiani jako karły, mieszkańcy głębin ziemi - wielkiej matki. mieli wpływ na płodność ludzi i zwierząt i byli łączeni z wydobyciem i obróbką metali. ponieważ kabirowie byli służebnikami rei-wielkiej matki, zeus był uważany za jednego z kabirów i przedstawiany jako karzeł wielkości kciuka. kastor i polideukus też byli kabirami. odnoszono do nich formułę "mniejszy niż mały, lecz większy niż wielki". 

daktylowie i kabirowie byli przedstawiani jako figurki wysokości jednej stopy. posążki kastora i polideukesa umieszczane na skałach nadmorskich miały wysokość stopy. 

kabirów przedstawiano także jako stożkowate postacie w trójkątnych, spiczastych kapturach. ich oblicza były pozbawione cech indywidualnych, w rękach trzymali lampy, których blask miał rozświetlać ciemności we wnętrzu ziemi. 

według jednej z wersji herakles też miał być karłem.

 

24. 6. 3. bóstwa opiekuńcze

 

zeus jako herkejos był opiekunem rodzin i zagród, jako polieus patronem miasta-państwa, jako agamemnon opiekunem sparty, jako hellenios opiekunem greków. 

ze względu na związek z księżycem, a więc przypływami i odpływami morza, artemida jest bóstwem opiekuńczym rybaków. 

pan był bóstwem opiekuńczym lasów i pól. 

posejdon przegrał spór z ateną o to, kto będzie najbardziej czczony w atenach. wbił trójząb w ziemię i wytrysnęło słone źródło. atena wbiła tyrs, z którego wyrosło drzewo oliwne, ateńczycy uznali dar ateny za bardziej przydatny. 

atena jest opiekunką aten i akropolu ateńskiego, sparty, a jako polias patronką miast. 

tyche to bogini opiekuńcza miast. różne miasta czciły różne boginie tyche. bogini była przedstawiana w koronie, która miała kształt murów obronnych lub wież (corona muralis). 

hermes jest bóstwem opiekuńczym palestry (szkoły zapasów i boksu). 

orestes ścigany za matkobójstwo poddał się sądowi ateny, która uwolniła go od winy. wtedy erynie ustały w pogoni za nim i uzyskały przydomek łaskawych, czyli bóstw opiekuńczych ateńczyków (ajschylos). 

daktylowie to bóstwa opiekuńcze lub demony. na górze ida rea chciała sobie ulżyć w trakcie porodu zeusa i przycisnęła palce do ziemi, z czego narodziło się pięciu daktylów męskich z prawej ręki i pięć żeńskich z lewej ręki. według innej wersji daktylowie urodzili się z nimfy anchiale w jaskini oaksos albo z piasku rzucanego przez piastunki zeusa uciekające przed kronosem. prawi daktylowie: herakles, pajonios, epidemes, jazjos, akesidas. inny mit podaje imiona trzech najstarszych daktylów: akmon, damnameneus i kelmis. mity mówią, że istniało od trzech do dziesięciu daktylów. 

kureci jako bóstwa opiekuńcze, opiekowały się małym zeusem. hera rozkazała im porwać epafosa, syna io i zeusa, co uczynili. zeus poraził ich za karę piorunem, od którego zginęli. kuretem był arestor, mąż myken, ojciec argosa i tespiosa. 

litai, córki zeusa, opiekowały się ludźmi błagającymi o pomoc, naprawiały krzywdy wyrządzone przez ate. na ludzi, którzy odrzucali ich opiekę, sprowadzały gniew ate. 

bóstwami opiekuńczymi byli palikowie. 

bóstwa opiekuńcze miast i domów przybierały postać węży. 

gdy wymarło pokolenie złotego wieku zeus przemienił ich w dobre dajmony, czyli przyznał status pośledniejszych bóstw, aby strzegły następnych pokoleń przed złem. przemierzały ziemię w okryciu mgły, niektórych obdarzały bogactwami. 

po złotym pokoleniu pozostały dusze zamieszkujące okolice wiejskie, broniące sprawiedliwości i przynoszące szczęście (graves). 

grecy stosowali magię apotropeiczną - ochronną. greccy szamani składali ofiary "odwracającym się bogom" i bohaterom, którzy zapewniali bezpieczeństwo i odrzucali zło.

Waldemar Mierniczek