24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 9. 3. 7. teologowie

 

teologów w starożytnej grecji nie było, ale byli prekursorzy teologii chrześcijańskiej, do których możemy zaliczyć przedstawicieli wszystkich szkół filozoficznych, w szczególności platona i arystotelesa. 

idea dobra: dobro samo w sobe nie istnieje i jest bytem niematerialnym, nadprzyrodzonym, doskonałym, miłującym (platon - idea wykorzystana jako dowód na istnienie boga). 

musiała istnieć pierwsza przyczyna istnienia świata, którą był bóg (arystoteles, myśl wykorzystana jako dowód na istnienie boga). 

teofrast z eresos traktował metafizykę uprawianą przez siebie jako teologię, czyli naukę o bytach najwyższych, niezmiennych i nieruchomych, inteligibilnych i ponadzmysłowych. filozof przyjął istnienie boga, którego nazywał rozumem. 

według platona teologia to filozoficzne poznawanie bogów. 

arystoteles uznawał teologię za dział filozofii, który wyjaśnia zasady funkcjonowania świata (kosmos) w odniesieniu do pierwszego poruszyciela. 

filodemos z gadary (ok 110-ok 39 pne) pisał dzieła uznawane za teologiczne, między innymi "o bogach" i "o pobożności", wyznawał koncepcję deus otiosus (epikureizm), zalecał oddawanie czci bogom ze względu na podziw cech boskich, szczególnie wewnętrznego spokoju.

 

24. 9. 3. 8. nauczyciele, przewodnicy duchowi

 

szkoły lub zrzeszenia rapsodów istniały w smyrnie, pylos, argos, kolofonie, atenach, na itace i na chios. nazywano ich homerydami, chodzili po grecji i recytowali eposy homera. 

lykeion to gimnazjon poświęcony kultowi apollina likejosa, położony w atenach poza murami miasta, nad rzeką erydan. w tym gimnazjum arystoteles założył szkołę filozoficzną w iv w pne. w lykeionie nauczano podczas przechadzania się. pierwszymi scholarchami byli arystoteles (335/334-322/321 pne), teofrast z eresos (322/321 -288/286 pne), straton z lampsaku (288/286-272/268 pne). w 86 r ateny zostały zdobyte i splądrowane przez sullę, lykeion poważnie ucierpiał. prawdopodobnie działalność wznowiono w 70 (andronikos z rodos). uczelnia istniała do ok 230. 

arystoteles był nauczycielem aleksandra macedońskiego przez trzy lata. 

kynosarges to gimnazjum cynika antystenesa w atenach. 

platon założył ok 387 pne akademię filozoficzną w atenach. po jego śmierci scholarchą został jego siostrzeniec speuzyp (do 339 pne), po nim ksenokrates (do 314), po nim polemon (do 269 pne), po nim krates (do 266 pne). ostatnim akceptowanym jednogłośnie scholarchą był filon z laryssy (110-84 pne). w 86 pne lucjusz korneliusz sulla zdobył ateny, zniszczył i splądował gaj akademosa. akademia została reaktywowana w atenach pod koniec iv w i zlikwidowana w 529 przez justyniana. 

swoje własne akademie założyli także heraklides z pontu i zenon z kition stoik. 

pitagoras założył bractwo pitagorejskie. 

sofiści to wędrowni nauczyciele, początkowo szanowani, później zarzucano im, że sprzedają wiedzę za pieniądze (kursy 2-4-letnie), burzą wiarę i tradycję. sofiści wygłaszali wykłady, odbywali spotkania podczas których w zabawnej, żartobliwej formie przekonywali zebranych do głoszonych przez siebie tez. 

stoicy wzięli nazwę od słowa stoa (portyk) pod którym nauczali, a zwłaszcza założyciel stoicyzmu zenon z kition. 

pyrron z elidy, założyciel szkoły sceptyków, brał udział w wyprawie aleksandra wielkiego, zetknął się z magami, joginami, hinduistami, buddystami, założył szkołę w elidzie, uczył tylko ustnie. wybrano go kapłanem i wystawiono mu posąg. 

ok 306 pne epikur założył w atenach szkołę "ogród". 

pitagorejczycy i plutarch dopuszczali kobiety na równi z mężczyznami do studiów w szkołach filozoficznych.

 

24. 9. 3. 10. misjonarze

 

mitologia grecka nic nie mówi o działaniach misjonarskich w starożytnej grecji, ale coś musiało być na rzeczy skoro w pierwszym dniu małych misteriów eleuzyjskich byli przyjmowani nowo nawróceni w towarzystwie swoich hierofantów.

Waldemar Mierniczek