25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

25. 8. 2. 7. 1. wojna, bóstwa militarne, pokój (cz 1)

 

bóstwa wojny

 

mars - bóg wojny w ogóle, patron działań wojennych i zwycięstw. bóg działań (zwłaszcza w postaci wojny) przedsiębranych przez młodych mężczyzn. atrybutami marsa były włócznia, tarcza i zbroja, ostrokrzew kolczasty jest jego rośliną (italikowie, rzym). poświęcono mu dąb, dzięcioła i wilka (pliniusz starszy). jego fetyszem była włócznia (italikowie). dowódca rzymski wyruszający w bój wołał "marsie, czuwaj". mars kroczył na czele wojsk w trakcie bitwy. poświęcono mu "pole marsowe". 

menrva to bogini wojny, przedstawiana z wizerunkiem gorgony na egidzie, włócznią i tarczą. została zrodzona z głowy tinii. w 241 pne jej kult został oficjalnie przeniesiony do rzymu jako minerwy (etruskowie, faliskowie, rzym). 

minerwę przedstawiano w zbroi i hełmie. 

bellona, żona lub siostra marsa, była boginią wojny. w jej świątyni na polu marsowym przyjmowano poselstwa z niezaprzyjaźnionych krajów i wodzów ubiegających się o tryumf. przed świątynią obok "kolumny wojennej" wypowiadano wojny państwom niegraniczącym z rzymem, tam też senat przyjmował wodzów powracających z wypraw wojennych, była przedstawiana w hełmie, z dzidą, w momencie, w którym powozi rydwanem marsa. te trzy przedmioty były jej atrybutami. miała odrażające rysy. 

neptun był opiekunem wyścigów. atrybut neptuna, trójzab, służył do rozbijania skał i tworzenia źródeł. 

hekate była początkowo uważana za bóstwo życzliwe, zwłaszcza w sprawach wojennych, ale także w przypadku zawodów sportowych (igrzysk), później została boginią zemsty, mścicielką przelanej krwi, jej atrybutami były miecze i bicze. 

laran to bóg wojny, mąż turan, przedstawiany jako nagi młodzieniec w szpiczastym hełmie i z oszczepem, czasami w towarzystwie veive, turan lub trojaczek mariś, walczył z gigantami (etruskowie). 

vagdavercustis - germańska bogini wojny czczona także przez rzymian. 

trzy matrony - opiekunki wojny. 

maa - bogini wojny. 

kult ma-bellony rozpowszechnili legioniści sulli. 

pod wpływem kultów azjatyckich kult bellony przyjął odrażające formy jak smarowanie całego ciała krwią zwierząt ofiarnych i picie ich krwi. 

od iv w pne herkules został bogiem zwycięstwa jako niezwyciężony, młodzi żołnierze czcili go jako najpotężniejszego herosa, wodzowie i triumfatorzy prosili go o pomoc w zwycięstwie i oddawali mu część łupów wojennych. 

tinia uświęcał granice, czuwał nad ich nienaruszalnością i bezpieczeństwem (etruskowie). 

jowisz bronił rzymian podczas działań militarnych przeprowadzanych poza granicami kraju. znany był jako ten, który zatrzymuje chwiejące się szeregi rzymskie (stator), dawca zwycięstwa (victor), ten, który zmusza nieprzyjaciół do ucieczki (versor), ten, który karze niosąc pomstę (ultor). 

roma była przedstawiana jako bóstwo wojownicze, siedziała w hełmie, z włócznią hasta i tarczą u boku, w prawej ręce trzymała palladion - symbol wiecznego trwania. 

janus to bóg układów sojuszniczych. doznawał szczególnej czci w momencie wypowiedzenia wojny i zawarcia pokoju (italikowie, rzym). 

podczas wypraw wojennych wodzowie rzymscy poświęcali siebie i wojsko nieprzyjaciela tellus. 

lares militares zapewniały opiekę osobom przebywającym w wojsku. 

kastor i polluks pełnili rolę patronów jazdy rzymskiej. 

kwiryn był bogiem kwirytów, czyli oddziałów zbrojnych złożonych z rzymian cywilów, opiekował się w czasie pokoju społecznością zbrojną. był czczony pod postacią włóczni. 

kybele to bogini miast obronnych. 

lua była boginią rytualnej zmazy, którą chciano zesłać na wrogów, na jej cześć ofiarowywano broń zdobytą na wrogu, którą palono. 

veiovis był przedstawiany jako młodzieniec z łukiem i strzałą. 

wiktoria to personifikacja zwycięstwa i militarnej potęgi imperium rzymskiego, była przedstawiana jako uskrzydlona dziewczyna z wieńcem laurowym na głowie. 

nerio, towarzyszka lub małżonka marsa, była kojarzona ze sferą wojny, była personifikacją odwagi w boju. 

honor to personifikacja honoru i czci, uosabiał sławę wojenną jako nagrodę za męstwo, był związany z kultem marsa, był przedstawiany z gałązką oliwną lub berłem i rogiem obfitości, które były jego atrybutami, często występował razem z virtus. 

virtus to personifikacja męstwa, dzielności, odwagi, przedstawiana w zbroi, oparta o tarczę, z włócznią i parazonium. 

libertas to personifikacja wolności i swobody, popularna wśród żołnierzy. 

salus to personifikacja bezpieczeństwa. 

disciplina to personifikacja dyscypliny i karności. 

pax, córka jowisza i iustitii, to żeńskie bóstwo uosabiające pokój, personifikacja pokoju, ładu. przedstawiano ją z rogiem obfitości, kłosami zbóż, gałązką oliwną i kaduceuszem, które były jej atrybutami, lub z długim berłem (wiktoriolą) na kuli ziemskiej lub pod postacią byka. symbolizowała gest przymierza - dwie ręce złączone w uścisku. 

30 stycznia składano ofiary lares compitales prosząc o pokój. 

numa pompiliusz był nastawiony pokojowo. 

róg obfitości był symbolem pokoju roztaczanego przez rzym.

Waldemar Mierniczek