25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

25. 9. 6. pobożność, religijność

 

pietas to personifikacja pobożności, sumienności, przywiązania, jej atrybutami były róg obfitości i bocian. była przedstawiana jako matrona paląca kadzidło na ołtarzu, często w towarzystwie dzieci. to rzymska cnota, spełnianie obowiązków wobec bogów, kraju, rodziców i krewnych (porównywalna z miłością syna do ojca). 

król lacjum janus, który przybył z tesalii, nauczył dziki lud bogobojności (italikowie, rzym). jako władca italii ustanowił cześć dla bogów i świątynie dla nich (italikowie, rzym). 

numa pompiliusz - król rzymu, 753 pne - 673 pne - był znany z mądrości i pobożności. 

ankus marcjusz skodyfikował rzymskie obrzędy olimpijskie. 

numen to tajemnicza, bezpostaciowa i nadprzyrodzona siła panująca na świecie. postawa religijna polegała na zaufaniu i świadomości zależności od numenu. za czasów cesarstwa numen nabrał cech osobowych (także moc twórcza, geniusz). 

wzór rzymianki stanowiła matrona - kobieta zamężna, szanowana, zajmująca wysokie stanowisko społeczne, zachowująca czystość obyczajów. 

publiusz klodiusz pulcher wszedł w 62 pne w kobiecym przebraniu do domu juliusza cezara (pontifex maximus) w czasie misteriów ku czci bona dea. celem wizyty miała być schadzka z pompeją, żoną cezara. napastnik został odkryty przez aurelię, matkę cezara, uciekł wyprowadzony przez niewolnicę. uniknął kary przekupując sędziów. 

julię druzyllę, córkę kaliguli i cezonii, cezar zaniósł do świątyni minerwy, położył na kolanach bogini i domagał się, aby karmiła i opiekowała się dzieckiem. 

pomponia grecyna (zm 84), żona aulusa plaucjusza, została w 57 oskarżona o wyznawanie "obcego zabobonu", postawiona przed sądem domowym, uniewinniona. chodziło prawdopodobnie o chrześcijaństwo. 

heliogabal kazał w budynku senatu umieścić ponad posągiem wiktorii obraz przedstawiający cesarza składającego ofiarę el gabalowi, kazał wymieniać imię el gabala przed rodzimymi bóstwami podczas składania publicznych ofiar. heliogabal nakazywał senatorom uczestniczenie w obrzędach, co roku w połowie lata urządzano procesję ze świątyni na palatynie do świątyni na eskwilinie, podczas której przewożono czarny kamień na powozie zaprzężonym w sześć białych koni. po śmierci cesarza kult upadł, a czarny kamień odesłano do emessy. 

hierokles, woźnica heliogabala, był bohaterem i protagonistą ekscesów i skandali religijnych i obyczajowych, orgii, namówił cesarza do poślubienia westalki. 

res extra commercium to rzeczy wyjęte z majątku i obrotu prawnego, jedną z grup były res extra commecium divini iuris - rzeczy wyjęte z obrotu na podstawie prawa boskiego: res sacrae - poświęcone kultowi religijnemu (świątynie, przedmioty kultu), res religiosae - poświęcone kultowi zmarłych (np miejsca pochówku), res sanctae - rzeczy oddane pod szczególną opiekę bogów (np znaki graniczne, mury  bramy rzymu i gmin italskich). 

muzoniusz rufus zalecał naśladowanie boga. 

cycero uznawał religię za społecznie ustanowiony kult nieśmiertelnych bogów; najważniejsza w religii jest tradycja, wiara przekazywana z pokolenia na pokolenie. 

demetriusz cynik nauczał, że jednym z nakazów jest religijność przejawiająca się w akceptacji wyroków bogów. 

filodemos z gadary powtarzał, że należy oddawać cześć bogom, ze względu na podziw do cech boskich, zwłaszcza wewnętrznego spokoju.

Waldemar Mierniczek