25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

25. 9. 6. 1. msza, liturgia, rytuał, ceremonia, misterium

 

striges, pół ptaki, pół ludzie, zaatakowały syna króla prokasa. nimfa carna uratowała dziecko od śmierci dzięki zaklęciom i rytuałom (owidiusz). 

taurobolium to rytuał odprawiany na cześć kybele od ii do iv w. zawierał motyw oczyszczenia z grzechów poprzez oblewanie krwią byka. 

krwawe obrzędy na cześć bogini wojny maa spowodowały, że jedną ze świątyń kazano zamknąć, gdyż znaleziono naczynie z ludzkim mięsem. te obrzędy przyciągały "żądny krwi motłoch" i żołnierzy "spośród barbarzyńskich plemion". 

heliogabal codziennie rano składał el gabalowi krwawe ofiary przy wtórze bębenków i cymbałów i odprawiał rytualny taniec w orszaku syryjskich dziewcząt. 

na pamiątkę fauna, który smagał się witkami po nogach, podczas luperkaliów smagano się witkami po nogach. 

dendrofonowie nosili gałęzie podczas obrzędów religijnych ku czci niektórych bóstw, pw kybele i attisa (wyrwane z korzeniami drzewa przybrane wstążkami), także dionizosa, demeter, silvanusa. 

lustracja to obrzęd oczyszczający, z uroczystą procesją i w niektórych przypadkach złożeniem w ofierze świni, barana lub byka. dla chłopców w dziewiątym dniu życia, dla dziewcząt w ósmym. procesja tworzyła magiczną granicę wokół oczyszczanego dziecka. wróżono z lotu ptaka jaki będzie los dziecka, cel: uwolnienie dzieci od złych duchów, które mogły je opanować w czasie porodu. punktem kulminacyjnym uroczystości było nadanie imienia, które dodawano do oficjalnego spisu rzymskiego. na koniec uroczystości chłopcom nakładano amulet (bulla, najczęściej złota) w woreczku zawieszonym na szyi. bulla była noszona do osiągnięcia wieku męskiego, kiedy dziecięca toga praetexta z purpurowym obrąbkiem była zamieniana na męską togę. 

dies irae to rzymski zwyczaj organizowania przyjęć z okazji narodzin (natalicia). 

etruscus ritus to rytuał zakładania miast, miejsce wybierał augur po odczytaniu wróżb z lotu ptaków. kierując przyrząd (groma) ku słońcu wyznaczał ulicę główną (decumanus) ze wschodu na zachód, i prostopadłą do niej cardo, na przecięciu osi wyznaczano forum. następnie założyciel miasta dokonywał zaorania granic miasta za pomocą lemiesza z brązu wyznaczając pomerium (miejsce poświęcone) (np wyznaczenie rzymu przez romulusa). 

lustracja to obrzęd oczyszczenia miast, obiektów, budynków, miejsc zbrodni (np oczyszczenie aten przez epimenidesa z krety po masakrze kylona), plonów, zwierząt hodowlanych, kolonii, armii wyruszających na bitwę. 

lustracja miasta iguvium polegała na przeprowadzeniu procesji kapłanów wokół cytadeli miasta i złożeniu ofiary przy trzech bramach budynku, jako miejscach najsłabszych militarnie, które wymagały wzmocnienia. 

lustracja oczyszczająca armię wyruszającą do bitwy, odbywała się na brzegu morza. ofiara była w połowie wrzucana do morza, a w połowie spalana na ołtarzu. wojska stały pomiędzy obiema połówkami zwierzęcia. 

senat przyznawał nabożeństwo dziękczynne na rzecz imperatora. imperator to tytuł przyznawany przez żołnierzy zwycięskim wodzom, którzy samodzielnie prowadzili i zwycięsko zakończyli wojnę, w której zabito co najmniej 5000 wrogów. wódz był godny władzy otrzymanej od bogów, gdyż bogowie mu sprzyjali. 

rytuał poświęcenia kamienia granicznego odprawiano na cześć terminusa. w dole wykopanym w ziemi na granicy posiadłości umieszczane były kości, prochy i krew zwierzęcia ofiarnego, plony, plastry miodu i wino. ofiarę przykrywano kamieniem. 

wobec powszechnej zarazy w 399 pne wyrocznia sybillińska nakazała wprowadzenie ceremonii lectisterium (uczty bogów). 

anniversarium to zwyczaj wspominania śmierci bliskich zmarłych (pater familias).

 

25. 9. 6. 1. 1. misterium

 

na eginie odbywały się coroczne misteria na cześć hekate prowadzone przez orfeusza. 

święto bona dea obchodzono corocznie u stóp awentynu, miało charakter tajemnych misteriów, w których uczestniczyły wyłącznie kobiety. 

praktyki religijne związane z serapisem były odprawiane w serapejonie, powiązane z kultem izydy i szły w kierunku misterium, zawierały wątek pasyjny, opłakiwano śmierć bóstwa i radowano się z jego wskrzeszenia, praktykowano oczyszczenie przez obmycie (np w rzece) i uwolnienie od grzechów. izydzie urządzano misteria o charakterze ezoterycznym oparte na wierze w zmartwychwstanie po śmierci, tak jak wstał po śmierci ozyrys dzięki izydzie. 

na cześć mitry odprawiano tajne misteria w podziemnych grotach. 

z menem był związany kult misteryjny np w rzymie i ostii. 

kult sabazjosa miał charakter misteryjny. 

na cześć aleksandra z abonuteichis ustanowiono misteria (niepotwierdzone).

Waldemar Mierniczek