2. religia słowian, albańczyków, bałtów, basków, daków, finów, lapończyków, rumunów, traków, ugrofinów, i węgrów

2. 7 1. 4. pozostałe zwierzęta

 

dażbóg był bóstwem wilków. weles i wiły mogli przyjmować postać wilków, a leszy mógł przybrać postać wilka lub niedźwiedzia. samodiwy mogły zmieniać twarze na wilcze. 

wilkołak to człowiek, który przemieniał się w wilka pod wpływem uroku, po ukąszeniu przez innego wilkołaka lub natarciu specjalną maścią. ustreł obawiał się wilka, który w przeciwieństwie do ludzi mógł go zobaczyć. dla węgrów wilk miał znaczenie negatywne i kojarzył się z diabłem. 

podczas tańców obrzędowych ubierano się w skóry wilków. lutycy uważali się za dzieci wilka, wyróżniali się w walkach porywczością. dusze zmarłych mogły przybierać postać wilka lub niedźwiedzia (prusowie, litwini, łotysze), spotykało to najdzielniejszych wojowników (estowie, finowie, karelowie, lapończycy). plemiona trackie nosiły wilcze nazwy: dakowie, gekowie, droi. dakowie przyodziewali się w wilcze skóry, sposób ataku wzorowali na zachowaniach watahy. 

na terenach rosji, litwy, białorusi i ukrainy uprawiano kult niedźwiedzia jako zwierzęcia silnego, potężnego, prawego, chroniącego przed siłami nieczystymi, diabłem. pozostałością tego kultu jest zwyczaj wodzenia niedźwiedzia, czyli taniec z niedźwiedziem uprawiany przez aktorów wędrownych zwanych skoromochami. 

chantowie i mansowie wyznawali kult niedźwiedzia, mansowie dzielili się na dwie grupy: autochtoniczną i napływową, niedźwiedź był przodkiem półplemienia por, a kobieta kałtasz, ryś, zajęczyca lub motyl to przodkowie półplemienia moś. mężczyźni z por mogli żenić się tylko z kobietami moś, a mężczyźni moś tylko z kobietami por. 

14 stycznia dla ochrony przed najściem niedźwiedzia w serbii i bułgarii wystawiano na noc gotowaną kukurydzę, mamałygę, ziarna kukurydzy lub chleb. 

czart mógł przyjmować postać psa lub czarnego kota. dola mogła się objawiać pod postacią psa, kota, lub myszy. domowik mógł przybierać postać psa, kota, lub szczura. gumiennik umiał szczekać jak pies i zamieniać się w kota. 

skarbnik mógł przybierać postać psa, myszy, żaby, pająka, muchy. spor mógł występować w postaci psa, kota, chomika, szczura z woreczkiem lub żaby. 

dla węgrów pies był istotą chtoniczną, przewodnikiem dusz w zaświaty. psy broniły zmarłych przed duchami, pośredniczyły między ziemią a niebem. podczas suszy psa trzeba było grzebać w ziemi, aby susza dobiegła końca. 

tracka bendis siedzi na koniu tyłem do jego głowy, w lewej ręce trzyma łuk, w prawej zająca, którego podgryza pies, towarzyszy jej kobieta z pochodnią w dłoni. 

białoruska legenda mówi o ulubionych psach księcia boja o imionach stawr i gawr. na ich grobie składano ofiary z napoju i jadła, organizowano całodzienną ucztę. 

flins miał na lewym ramieniu wyprężonego lwa. 

babie jadze towarzyszył kot; uczeni mówią, że pełnił rolę „pomocnika”. korgorusze pojawiały się pod postacią kotów, hurbóż był podobny do kota. kłobuk mógł przybierać postać kota. zmora umiała zamieniać się w kota, kunę, mysz lub żabę. 

kot bajun – wielki kot z legend, żyje wśród wysokich drzew w górach syberii. jest bardzo silny, nucąc melodię powoduje senność ludzi, panuje nad wilkami i niedźwiedziami. 

jaroszek mógł przybierać postać zająca. 

rokitnik to człowiek ze skrzydłami nietoperza, był więc kryptydą w rozumieniu tego opracowania. wampir może przybierać postać nietoperza. 

ćmuch był podobny do żaby z niewielkimi okrągłymi uszami, miał krótki, podkręcony, spiczasty ogon. pustecki mógł przybierać postać żaby, świętym zwierzęciem pruskiej ragany była ropucha. 

w orszaku zielonego króla na zielone świątki jedną z postaci jest oprawca żab. kat-błazen wiesza żabę na szubienicy lub wydaje wyrok i żaba zostaje ścięta. w innej wersji obchodów tego święta ścinano żabę z cukru i zjadano. rytuał ścinania żab stosowano w celu sprowadzanie deszczu.

 

krodo był przedstawiany jako bóg stojący na rybie. litewska bogini jurata, w niektórych wersjach mitów była syreną (kryptydą). wodnik miał rybie oczy i błonę pławną pomiędzy palcami (kryptyda), mógł przybierać postacie zwierząt wodnych, np największej ryby na czele ławicy. 

atrybutem bałtyjskiego wejopatisa była ryba, którą trzymał w ręce. węgierski sarkany rodzi się z węży i ryb, które przez siedem lat żyły w bagnach. aino rzuciła się do morza i zamieniła w rybę, aby nie wyjść za vainamoinena (kalevala). 

kantele (rodzaj instrumentu ludowego) zostały wynalezione przez vainamoinena z kości renifera. na szczękach szczupaka umocował struny z ogona konia należącego do demona hiisi (kalevala). 

kiedy podczas stwarzania świata dochodziło do sporów pomiędzy swarogiem i welesem, swaróg stworzył pszczołę, która śledziła welesa. z pszczołami związany był łotewski usins. 

oblakinia - sersko-chorwacka wiła szyła suknie z płatków śniegu, kropel rosy, strzępków obłoków, mgieł, nici pająków i ozdabiała je różnymi przedmiotami. 

macica była robakiem wielkości talara z mocnymi szponami i kleszczami, którymi szczypała i szarpała ludzkie wnętrzności, miała kuliste ciało, niezliczoną liczbę nóg. każdy człowiek miał w sobie macicę, która zadawała mu cierpienia. gdy odchodziła z niego człowiek umierał. 

w celu odstraszenia dolegliwości nocnych i koszmarnych snów słowiane wieszali na szyjach dzieci szpioszki - wianuszki poukładanych ciasno obok siebie jajeczek owada odciętych z drzewa i nanizanych na nitkę.

 

2. 7. 1. 5. kryptydy

 

mamuna była półkobietą-półzwierzęciem. 

alkonost - stworzenie o ciele ptaka i głowie pięknej kobiety składał jaja na plaży i turlał je w kierunku morza, kiedy jaja pękały zrywała się burza i morze stawało się nieposkromione, sirin to ptak z głową i piersiami pięknej kobiety, gamajun - ptak z głową i piersiami kobiety. wiły mogły przybierać postać pięknych skrzydlatych dziewcząt. 

najbardziej rozpowszechnioną w mitologiach kryptydą jest smok, czyli przekształcony wąż symbolizujący pierwiastek żeński, księżycowy i matriarchalny. 

dworowy przybierał postać węża z kogucią głową. ustreł w drugim stadium rozwoju przypominał sowę bez piór, nóg i dzioba, z błoniastymi skrzydłami. 

siwa to bożyszcze z głową tura lub woła. trojan miał ośle uszy. 

trojan miał woskowe skrzydła. kocmeuch miał ręce i nogi z ptasimi szponami. płamęta zamiast dłoni miał ptasie szpony lub racice.

 

w niektórych wersjach mitów litewska bogini jurata była syreną. wodnik miał rybie oczy i błonę pławną pomiędzy palcami. 

rokitnik to człowiek ze skrzydłami nietoperza. 

węgrzy czcili gryfy. kaszubskie gryfy nie mają uszu. kiedy bóg zapytał stolema o doskonałość stworzeń, zwłaszcza ludzi, stolem odpowiedział, że nie poradzą sobie bo nie mają siły lwa ani skrzydeł, bóg w gniewie stworzył pół lwa i pół orła z oślimi uszami (że głupi), kaszubscy graficy wyretuszowali uszy. 

wyobrażenia mantykory znajdują się w kościele zmartwychwstania pańskiego w drawsku pomorskim i bazylice katedralnej w kołobrzegu. 

surma stanowiła animizację śmierci. była to straszliwa bestia z parą wielkich szczęk z rzędami ogromnych kłów, doczepiona do nieskończonej nienasyconej gardzieli. surma pilnowała by nikt nie uciekł ze świata umarłych - tuoneli, ani niepowołany nie dostał się do niego (kalevala).

 

 

Waldemar Mierniczek