7. hinduizm (wedyzm, braminizm, hinduizm), adźiwikowie, joga, mitologia indii, religie cyganów

7. 2. 0. 1. bóstwo najwyższe

 

dewa to nieposiadająca ciała istota nadprzyrodzona, bóg i półbóg, mieszkaniec niebios. odpowiednikiem żeńskim jest dewi. pojęcie to oznacza albo żeński aspekt boga, albo główne bóstwo na równi z wisznu i śiwą, albo każdą boginię z osobna, albo różne aspekty bóstwa męskiego, żeńskiego lub bogini.

badacze wyodrębnili trzy generacje bogów:

- i generacja: bogowie indoeuropejscy: djaus (niebo-ojciec) i prythiwi (ziemia-matka).

- ii generacja: waruna i indra, król bogów (inni dodają agni i brahmę, jeszcze inni mówią o trójcy bogów: agni, indra, waruna). bóstwa męskie (dewy) i bóstwa żeńskie (dewi) są traktowane jako emanacje jedynego boga lub (rzadziej) jako istoty niższe (anioły).

- iii generacja: najpopularniejsze są kulty wisznu, śiwy i dewi (jako żeńskiego aspektu bóstwa, czyli jako jednej bogini). prawie wszyscy hindusi modlą się do ganeśi, ale rzadko jako do przejawu boga jedynego. istnieją miliony dewów i dewi. ich kulty mają w większości zasięg lokalny.

kiedy metafizyczny i moralny porządek świata, ryta lub dharma są zagrożone, kiedy rozpoczyna się upadek świata, bóg (wisznu lub śiwa) przyjmuje awatar (awatarę), aby ratować zdemoralizowany świat.

w okresie powstawania wisznuizmu utożsamiono wisznu z kryszną (czczonym jako bhagawat) i herosem narajamą. mahabharata zawiera wisznu-sahasranama - zbiór 1000 imion wisznu. bhagawadgita podaje, że kryszna jest bogiem bezosobowym, a jego ludzka forma jest przedstawieniem jego transcedentalnej natury.

wisznu to bóstwo wszechobejmujące (zawierające wszystko). wszechobejmuje puruszę, mahapuruszę, paramatmę (tu jako duszę nadrzędną), zawiera w sobie wszystkie dusze, posiada sześć doskonałości: wiedzę, majętność, siłę, sławę, piękno i wyrzeczenie. trzy pierwsze inkarnacje wisznu to ekspansje (puruszawatary): mahawisznu (jako stwórca materialnych wszechświatów), garbhodakaśaji (obecny w każdym z wszechświatów), paramatma (obecny w każdym sercu i każdej części stworzenia).

harihara - hari (wisznu), hara (śiwa) to połączenie wisznu i śiwy dla tych, którzy chcą łączyć wisznuizm i śiwaizm.

istnieją trzy podstawowe kategorie ontologiczne: śiwa - byt transcendentny, śakti - energia twórcza i nara – człowiek.

śiwa to prawdopodobnie bóg przedaryjski. cywilizacja indusu zostawiła po sobie pieczęcie z joginem w otoczeniu zwierząt. ten jogin to podobno śiwa. w upaniszadach występuje jako mahaweda - naczelne bóstwo panteonu, identyfikowane z wedyjskim rudrą, w niego wtopił się kult murugana, z drugiej strony murugan został utożsamiony z karttikeją. karttikeja jest formą absolutu-brahmana. karttikeja jest czczony jako najwyższa osoba boga.

mahadewa (wielkie bóstwo, wielki bóg, wielkie światło) to jedna z najwyższych form śiwy, dobrotliwa i łaskawa forma absolutu, obdarzająca czcicieli oświeceniem, czyste imię boga, wszechduch, nieskończona światłość.

maheśwara - jedno z oznaczeń śiwy, oznacza: najwyższy bóg.

dharmathakur jest pierwszym bogiem, stworzycielem i władcą świata, jest identyfikowany z śiwą, wisznu, ramą, słońcem.

rama bywa postrzegany jako bóg najwyższy.

atharwasirasupaniszad głosi, że to rudra jest najwyższym bogiem.

ajjapan, syn śiwy i wisznu jako mohini (postać kobieca) symbolizuje paramatmę.

bhagawadgita uczy, że kryszna jest najwyższym aspektem boga, bezosobowym brahmanem, a dewowie (pozostali bogowie) są aspektami niższymi. aby zjednoczyć się z bogiem należy pójść ścieżką miłości do boga (bhakti) jako drogą wyzwolenia duchowego. według poety dźajadewy boska miłość kryszny i radhy to obraz uniwersalnej miłości najwyższego boga do swoich wyznawców. radha i kryszna są jednością w dwóch formach. radha jest emanacją kryszny tożsamą z nim.

dla gaudija wisznuistów kryszna (którego atrybutem jest bambus) jest najwyższym bogiem i źródłem dziesięciu inkarnacji (w tym wisznu). balarama jest najwyższą osobą boga bogów, jest czczony na równi z kryszną, zawsze służy krysznie wszelką możliwą pomocą, obaj są otaczani czcią jako najwyższy pan. balarama jest pełną manifestacją najwyższej osoby boga, jest równie dobry i potężny jak kryszna.

szkoła filozoficzna seśwarawada uznaje, że bogiem jest wisznu, kryszna lub śiwa (w zależności od szkoły), pierwotny i transcendentny w stosunku do nieosobowego brahmana jak i osobowego iśwary.

iśwara to inaczej najwyższy pan, rządca wszechświata, według rygwedy jest w jednej czwartej wszechświatem, a w trzech czwartych wykracza poza niego.

hinduizm balijski twierdzi, że najwyższym bóstwem jest sanghyang widy wasa (panteizm). jego manifestacjami są bogowie i boginie.

dewi jest bóstwem dobrotliwym jako parwati lub groźnym jako durgi i kali. dewimahatmja to opis dewi, która była emanacją gniewu brahmy, wisznu i śiwy wobec mahiszy.

bhuwaneśwari jest esencją wszystkich bogów i bogiń, którzy są jej cząstką.

aditi to matka bogów, władczyni świata. w rozumieniu bardziej abstrakcyjnym aditi to nieskończoność, pierwotna przestrzeń kosmologiczna, niebo bez granic, podpora nieba, utrzymująca ziemię, władczyni świata. w bryhadajranjakopaniszadzie aditi jest ukazana jako byt absolutny. królową bogów była wać, królowa paradźapatiego.

prythiwi to matka bogów, ludzi, zwierząt i roślin.

śakti to spersonifikowana żeńska połówka absolutu. radha jest żeńską energią (śakti) i źródłem wszystkich innych śakti, także lakszmi i durgi. kult dewi (śaktyzm) jest popularny szczególnie na wsiach (każda wieś czci swoją ulubioną formę dewi).

 

 

Waldemar Mierniczek