24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 9. 3. 1. kapłani (cz 2)

religia greków wymagała kapłanów. kapłanki były dopuszczone do kultu na takich samych zasadach jak kapłani. inna wersja: kapłanki spełniały niektóre funkcje kapłańskie. rytualne obcowanie kapłanki z bóstwem odzwierciedlało symboliczne zaślubiny księżyca ze słońcem i rozpoczęcie nowego roku. 

w xvi-xv w pne powstawały figurki gliniane, fajansowe, z kości słoniowej, z brązu bogini lub kapłanek w strojach dworskich: szeroka spódnica, obcisły kaftanik, piersi odkryte (minojczycy). 

kapłani nosili na głowie opaskę zwaną tenia. diadem noszony przez kobiety i mężczyzn, był oznaką władzy kapłańskiej. 

archigalli, kapłani kybele, nawiązując do samookeleczenia się attisa, musieli poddać się kastracji zanim zostali kapłanami. ceremonia odbywała się w czasie tańca kultowego przy akompaniamencie bębnów bijących w coraz szybszym rytmie. taniec kończył się wirowaniem i ekstazą, co oznaczało że bóstwo zawładnęło kapłanem. w tym stanie mógł wygłaszać przepowiednie i wróżby. w transie dopuszczał się samookaleczenia (być może ta informacja jest prawdziwa tylko dla rzymu). 

korybanci, kapłani kybele, wykonywali podczas jej świąt orgiastyczne tańce przy wtórze bębnów, fletów i cymbałów, samookaleczali się na cześć bóstwa. szczególne znaczenie mieli korybanci na eubei i w samotrace uczestniczący w misteriach. 

kureci identyfikowani z korybantami odprawiali misteria kybele. według innej wersji kureci byli kapłanami rei chroniącymi zeusa przed kronosem. czasami kuretów utożsamiano z daktylami. 

kadmilos, aksiokersos, aksiokersa i aksieros byli utożsamiani z kabirami, kuretami i korybantami (mnaseas z patary). 

w czasie uroczystości autokastracji kapłani kybele rzucali odcięte organy na ziemię, co miało zapewnić jej płodność. 

kapłani ateny nie mogli pożałować nikomu ognia i wody, nie wolno im było zostawić zwłok bez pogrzebu, wskazać fałszywej drogi, zabić wołu ciągnącego pług. 

selloi to kapłani zajmujący się w dodonie wróżeniem, spali na gołej ziemi i nigdy nie myli nóg. 

dryope to kapłanki w świątyni ku czci apollina w ojta. 

kult ejlejtyi i sosipolis odprawiany w ich świątyni był tajny, wstęp miała tylko sędziwa kapłanka-dziewica obmywająca posąg bóstwa i przynosząca mu pożywienie, placki jęczmienne zagniecione na miodzie. 

dyrektorem museionu był kapłan wyznaczony przez króla. 

arcykapłani ma-enyo w miastach comana pontica i komana mieli władzę nieomal królewską, gdyż były to państwa-miasta o ustroju teokratycznym. 

basileus to tytuł władców greckich polis i państw hellenistycznych. w atenach, po zniesieniu monarchii, basileus był najwyższym urzędnikiem wypełniającym obowiązki monarchy. archont basileus przewodniczył obrzędom religijnym, odpowiadał za sprawy religijne i kultowe. 

małe misteria eleuzyjskie odbywały się pod przewodnictwem mystagoga. w trzecim dniu archont składał wielką ofiarę. 

kapłański ród eumolpidów wywodził się od eumolposa. 

sofokles (ok 496 pne - 406 pne) był kapłanem herosów amynosa i halona i boga asklepiosa. 

eurypides (ok 480 pne - 406 pne) był kapłanem zeusa we flyi. 

megabyzos był arcykapłanem w świątyni artemidy w efezie, jego portret namalował apelles. 

filochoros (ok 345-260 pne) był oficjalnym państwowym kapłanem-wróżbitą, pisał dzieła historyczne i inskrycje. 

aleksander macedoński ustanowił ok 331 pne kleomenesa z naukratis pierwszym budowniczym aleksandrii. satrapa dopuszczał się wymuszeń, także od kapłanów. aleksander był skłonny wybaczyć mu wszystko pod warunkiem budowy pięknej świątyni poświęconej hefajstionowi. 

bilistiche (iii w pne), kurtyzana, metresa ptolemeusza ii filadelfosa, zwyciężczyni olimpijska w wyścigach dwukonnych rydwanów w 264 pne i czterokonnych w 268 pne, otrzymała od władcy tytuł kapłanki, została kaneforą, a po śmierci była czczona w aleksandrii jako afrodyta. 

kanefora to dziewczyna niosąca na głowie kosz z ofiarami podczas uroczystych procesji kultowych. mężczyzna nazywał się kaneforos. 

komanos (i w pne) był kapłanem, alchemikiem i nauczycielem kleopatry. 

plutarch (ok 50-125) był kapłanem w świątyni apollina w cheronei. 

aristotimos, kapłan świątyni w delfach, opiekował się pomnikiem antinousa, który został pośmiertnie ogłoszony herosem i przedstawiony na posągu jako apollo.

Waldemar Mierniczek