25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

25. 8. 2. 7. 5. literatura (cz 3)

twórcy i dzieła (cz 3)

neoterycy - grupa poetów z i w pne, którzy zerwali z tradycją eposów historycznych, pisali epigramaty, fraszki, krótkie scenki, pieśni weselne, pieśni żałobne, epylia, pisali o przeżyciach osobistych, np miłości, znali mitologię, przedstawiali mało znane mity. przywódcą neoteryków był publiusz waleriusz katon, którego dzieła nie zachowały się. 

newiusz - poeta, autor pierwszych rzymskich tragedii opartych na tematyce mitologicznej i historycznej, np "andromacha", "danae", "equos troianos", "hector proficiscens", "iphigenia", "lycurgos", "romulus", „koń trojański”. 

oktawian august - pisał mowy, w tym pogrzebowe, napisął tragedię "ajas". 

owidiusz - mistrz elegii (np „amores”), tragedia "medea", 14/13 pne, "metamorfozy" - poemat epicki składający się z 15 ksiąg, zawiera wspomnienie 250 mitów greckich i rzymskich zawierających motyw przemiany, np stworzenie świata z chaosu, mity o herkulesie, mity trojańskie i italsko-rzymskie, opis dziejów eneasza, "fasti" - poemat zawierający opis mitów związąnych z ważnymi datami rzymskiego kalendarza religijnego, doprowadzony do vi tomu, "tristia" - elegie wygnańcze, żale. 

„heroidy” - 15 fikcyjnych listów miłosnych napisanych przez owidiusza (1 penelopa do odyseusza, 2 fyllis do demofona, 3 bryzejda do achillesa, 4 fedra do hippolytosa, 5 ojnone do parysa, 6 hypsipyle do jazona, 7 dydona do eneasza, 8 hermiona do orestesa, 9 dejanira do herkulesa, 10 ariadna do tezeusza, 11 kanake do makareusa, 12 medea do jazona, 13 laodamia do protesilaosa, 14 hypermnestra do linkeusa, 15 safona do faona). 

„nowe heroidy” - sześć listów napisanych przez owidiusza (16 parys do heleny, 17 helena do parysa, 18 leander do hero, 19 hero do leandra, 20 akonitos do kydippe, 21 kydippe do akonitosa). 

„lekarstwa na miłość” - poemat dydaktyczny owidiusza, jedno z przesłań: uprawiaj seks w nieprzyjemny sposób, inne: dzięki słuchaniu rad owidiusza można zapobiec samobójstwu z powodu niefortunnych związków, „ovidius albo przeciwko płomienistej miłości ksiąg dwoje ...” - przekład polski marchela kurzewolczyka z 1584. 

papirus oxyrhynchus 31 zawiera dwa fragmenty „eneidy”. 

persjusz - pisał satyry zbliżone do diatryb przedstawiające stoickie zagadnienia moralno-filozoficzne. 

plaut - komedia „żołnierz samochwał” - bohater jest zachwycony swoją urodą, którą wywodzi od marsa i wenus, wyróżnia się strojem podkreślającym odwagę i boskie pochodzenie, prezentuje cechy narcystyczne. 

„komedia omyłek” - farsa szekspira z 1592, na podstawie "menaechmi" plauta. 

plutarch - napisał "żywoty równoległe" grecko-rzymskie, w tym mityczne, np tezeusz-romulus, napisał "moralia" (między innymi jak można stwierdzić własny postęp w cnocie, o cnocie i wadzie, o zabobonności, o cnotach kobiet, o izydzie i ozyrysie, o zamilknięciu wyroczni, o odwlekaniu kary przez bogów. 

pervigilium veneris - łaciński poemat anonimowy z ii-iii w, wezwanie do obchodów kwietniowego święta na cześć wenus, 93 wersy. 

publiusz papiniusz stacjusz - "tebaida" - poemat opisujący walkę synów edypa o panowanie w tebach, "achilleis" - epos bohaterski o młodości achillesa, dwie księgi. 

seneka młodszy - napisał między innymi dialog "o opatrzności", rozprawę "o przesądności", tragedie: "herkules szalejący", "medea", "fedra", "edyp", "agamemnon". 

symfozjusz - pisał zagadki wykorzystywane podczas uczt i zabaw odbywających się w czasie saturnaliów. 

temistios - napisał diatrybę "o cnocie". 

tibullus - piewca miłości opiewający zwyczaje i święta, piszący o obawie śmierci, zbiór elegii "corpus tibullianum" cz 1 i 2. 

ticida - napisał poemat o bogini magna mater, pisał epitalamia. 

tytus liwiusz - dzieje rzymu od założenia miasta, 45 ksiąg, przekazał legendę o romulusie i remusie. 

valgus rufus - pisał elegie, epigramaty. 

wariusz - tragedia „tyestes”. 

vergilius romanus - ilustrowany manuskrypt z v w zawierający „eneideę”, „georgiki” i „bukoliki” wergiliusza, przechowywany w bibliotece watykańskiej, 309 kart. inne dzieła wergiliusza: „pieśń dla wolumni”, „ekloga iv”, czyli marzenia o powrocie złotego wieku rzymu, pokoju i odrodzeniu ludzkości. 

vergilius vaticanus - manuskrypt rzymski z ok 400, zawiera fragmenty „eneidy” i „georgików”, 76 kart z 50 miniaturami.

Waldemar Mierniczek