25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

25. 8. 2. 7. 7. etyka

 

virtus oznacza, cnotę, arete, pozytywną właściwość etyczną. 

honor to personifikacja honoru i czci. 

veritas to personifikacja prawdy, córka saturna, jej córką była cnota, przedstawiana jako dziewica w białej szacie. 

veive to bóg zemsty (etruskowie). 

auctoritas to stopień ogólnego poważania, jaki osoba posiadała w rzymskim społeczeństwie, w konsekwencji jej siła przebicia, wpływy i możliwość gromadzenia poparcia wokół własnej woli. 

epikeia to cnota powodująca stosowanie prawa w sposób łagodny dostosowany do każdego przypadku (sprawiedliwość, łagodność, pobłażliwość): "we wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa". 

„timeo danaos et dona ferentes” - obawiam się greków nawet gdy niosą dary, fraza pochodząca z „eneidy” wergiliusza. 

delatorzy najpierw wykonywali ten hańbiący proceder bezinteresownie jako obywatelski obowiązek. w czasach cesarstwa funkcjonowała instytucja płatnego donosiciela. za tyberiusza delatorzy obrastali w olbrzymie fortuny, ponieważ otrzymywali nagrodę w postaci części majątku tych, na których donieśli. 

temistios (ok 317 - 338) uważał, że celem filozofii jest wychowanie uczniów na ludzi moralnych, kierujących się w życiu przyzwoitością, wstydem i umiarkowaniem. 

horacy (8 xii 65 - 27 xi 8 pne) propagował postawę wobec życia i moralności polegającą na poszukiwaniu złotego środka przez połączenie epikureizmu i stoicyzmu, umiaru. „carpe diem” - chwytaj dzień, bo przecież nikt się nie dowie jaką przyszłość zgotują bogowie. 

muzoniusz rufus (ur 30 ne) uważał, że cnotę można osiągnąć przez ćwiczenie. ćwiczenie polega na pokazaniu co jest dobre, a co złe. trud to wielka wartość moralna, dlatego należy praktykować rolnictwo. głosił ideę przebaczenia. 

cynik demonaks (i-ii w) uważał, że szczęście polega na wolności, wolny człowiek niczego nie boi się i niczego nie oczekuje. 

seneka młodszy (4 pne - 65 ne) głosił, że należy zwalczać i eliminować uczucia, zwłaszcza gniew. działanie cnotliwe polega na dobrowolności i rozumie. podmiot działający według nakazów rozumu osiągnie szczęście. tylko cnota daje szczęście. seneka był przeciwny walkom gladiatorów. 

demetriusz cynik (i w) jako główne nakazy propagował: pozytywne usposobienie wynikające z nieprzywiązywania znaczenia do darów i wyroków losu, opanowanie pragnień, religijność przejawiającą się w akceptacji wyroków bogów. 

filon z laryssy (2 poł ii w pne - i w pne), nauczyciel cycerona, uważał, że nie sposób stwierdzić co jest prawdą, ale można stwierdzić co jest prawdopodobne. prawda została odciśnięta z duszy i umyśle, i według niej człowiek postępuje. 

antiochos z askalonu (lata dwudzieste ii w pne - 69 pne), uczeń filona z laryssy, twierdził, że prawda istnieje i jest poznawalna. należy żyć zgodnie z naturą, cnota i dobra materialne są konieczne do szczęścia. 

cycero (3 i 106 pne - 7 xii 43 pne) nauczał, że prawda nie istnieje, jest prawdopodobna, nikt ze śmiertelnych nie dostąpił prawdziwej cnoty. cycero stworzył termin humanitas, czyli to, co sprawia, że człowiek jest człowiekiem. (wyjątkowo przereklamowany cwaniaczek, to on wymyślił argumentum ad personam). 

cycero propagował cztery cnoty kardynalne: mądrość, sprawiedliwość, odwagę i umiarkowanie. 

terencjusz (ok 195 pne - przed 159 pne) (za menandrem) znany jest z aforyzmu „człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”. 

contrapasso to zasada sprawiedliwości rządząca po śmierci w myśl której cierpienie grzesznika i nagroda człowieka uczciwego powinny być odpowiednie (np w „eneidzie”), człowiek powinien panować nad emocjami, nie należy dążyć do rozkoszy, sławy i bogactwa, człowiek powinien być pracowity, życzliwy, sumienny, świat jest teatrem, a ludzie aktorami, nie należy buntować się i lękać śmierci (marek aureliusz). 

legenda: 

caritas romana - rzymskie miłosierdzie: 

pero karmiła piersią swojego ojca cymona, skazanego na śmierć przez zagłodzenie. po odkryciu poświęcenia córki, cymon został ułaskawiony (valerius maximus).

Waldemar Mierniczek