25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

25. 8. 2. 7. 8. władza

 

jowisz to źródło władzy, którą dzierżyli urzędnicy. rzymscy władcy i wodzowie starali się pozować na ludzkie ucieleśnienie lub odzwierciedlenie jowisza. 

clementia to personifikacja tolerancji władcy wobec przeciwników politycznych. 

od askaniusza pochodzi ród julijski, patrycjusze rzymu, juliusz cezar, oktawian august. 

wenus była czczona w szczególności przez lud juliuszów, który uważał się za jej krewnych jako wywodzący się od julusa, syna eneasza, syna anchizesa i wenus. 

brzoza to symbol władzy, stąd rózgi liktorskie fasces. gałązki brzozowe używano także podczas uroczystości wprowadzania na urząd nowych konsulów. 

etruskowie byli zorganizowani jako związek miast, początkowo rządzili królowie, później powstała republika. co roku delegaci miast zbierali się wokół świątyni bogini voltumny koło volsinii, gdzie składano ofiary, odbywano igrzyska, wybierano głównego kapłana i dowódcę wojsk na wypadek wojny. 

w rzymie królewskim władca posiadał pełnię władzy religijnej. 

romulus podzielił ludność rzymu na 30 kurii nadając im imiona kobiet sabińskich. 

po wygranej wojnie z sabinami, rzym nawiedziła zaraza, o którą obwiniano króla tuliusza hostiliusza. aby przebłagać bogów tuliusz wziął udział w kulcie jowisza. rozgniewany bóg rzucił piorun, od którego zapalił się dom króla, który spłonął w pożarze własnego domu. 

serwiusz tuliusz, szósty król rzymu, ograniczył uprawnienia zgromadzeń kurialnych do zadań religijnych. 

imperium to zakres władzy wojskowej, cywilnej i religijnej wyższych urzędników. posiadali ją dyktator (summum imperium - władza nieograniczona), konsulowie (imperium maius - władza większa) i pretorzy (imperium minus - władza mniejsza), mieli prawo do zasiadania w krześle kurulnym, korzystania z eskorty liktorów. liczba liktorów i trzymane przez nich rózgi wskazywały na zakres władzy urzędnika. 

cesarz rzymski był "pierwszym obywatelem republiki", pełnił funkcję najwyższego kapłana.

każdy konsul obejmujący urząd wzywał janusa słowami: "janusie, uczyń wiecznymi pokój i zsyłających pokój". 

dominat charakteryzował się przyjęciem tytułu „dominus et deus” (pan i bóg). początki sięgają aureliana, który przyjął tytuł dominus et deus natus (pan i bóg urodzony). za dioklecjana połączono kult cesarski z kultem boskim, władca nosił diadem, jego ołtarze ze świecami i podobizną cesarza były udostępniane w siedzibach urzędników i obozach wojskowych. padano przed cesarzem na kolana i twarzą do ziemi. cesarz pojawiał się publicznie bardzo rzadko, gdyż był traktowany za syna jowisza. dioklecjan wprowadził tetrarchię: panowanie augusta i cezara wschodu i augusta i cezara zachodu (dwie dynastie współrządców: jowiańska (jowisz), herkulańska (herkules)). po dwudziestu latach cezar stawał się augustem i ustanawiał nowego cezara. system nie przetrwał po abdykacji dioklecjana. 

prawo crimen laesae maiestatis (zbrodnia obrazy majestatu) obejmowało zamachy, próby obalenia cesarza, pogróżki, obraźliwe wypowiedzi, żarty, zbezczeszczenie pomnika lub wizerunku, wojskowe nieposłuszeństwo wobec władzy, wypytywanie astrologów i wróżbitów w sprawie przyszłości cesarza. Prawo to wzmacniało kult cesarza i do 380 stanowiło powód szykan wobec chrześcijan. stosowano postępowanie extra ordinem (bez przewodu dowodowego, formalnego oskarżenia, także na podstawie denuncjacji, także niewolnika), np w okresie panowania tyberiusza rozpatrzono ok 100 spraw. 

prawo damnatio memoriae oznaczało wymazanie skazanego z pamięci potomnych, zakaz noszenia jego nazwiska przez potomnych, zniszczenie jego wizerunków. doświadczyli go kaligula, neron, messalina, domicjan, geta, maksymin trak z synem, pupienus i inni. rehabilitowani byli karakalla, kommodus, gordian ii i inni. 

gnejusz kalpurniusz pizon został skazany pośmiertnie na zatarcie pamięci (damnatio memoriae), żadnej kobiecie nie wolno było opłakiwać go po śmierci, zniszczono jego wizerunki, krewni nie mogli pokazywać jego woskowych masek (przechowywanych w atrium w domu), jego imię usunięto z pomników, skonfiskowano jego własność. 

pater familias miał władzę nad żoną, nad dziećmi (biologicznymi, adoptowanymi, arrogowanymi), nad osobami mancypowanymi, nad niewolnikami. 

alieni iuris podlegały władzy zwierzchnika rodzinnego, nie miały majątku, wszystko nabywały dla pater familias. 

lex duodecim tabularum to kodyfikacja prawa rzymskiego z 451-449 pne, obowiązująca do kodyfikacji justyniańskiej. dotyczyła między innymi organizacji rodziny, spadkobrania, prawa talionu, praw sakralnych, praw publicznych. 

istniejące ustroje państwa (sprawiedliwe i niesprawiedliwe): 

1 rządy jednego (królestwo, tyrania-dyktatura), 

2 rządy niewielu (arystokracja - rządy elit, oligarchia),

3 rządy wielu (demokracja - republika, ochlokracja - rządy tłumu) (cycero). 

podczas panowania falarisa, władcy akragas (agrigento), ok 570 - 554 pne, mieszkańcy postanowili zbudować świątynię zeusa. za obietnicę dostępu do tanich materiałów i zatrudnienie najlepszych specjalistów wybrali falarisa na kierownika robót i przekazali mu pieniądze, za które kupił niewolników, wynajął cudzoziemców i zgromadził materiały budowlane. potem wyznaczył nagrodę za wskazanie rzekomych złodziei materiałów i uzyskał pozwolenie na zbudowanie muru, dzięki czemu zamienił świątynię w twierdzę nad miastem. w czasie tespoforii uzbroił ludzi i napadł na miasto, zabijając większość wolnych mężczyzn. utrzymywał władzę dzięki niewolnikom, najemnikom i okrutnym rządom. 

septymiusz sewer oddał równą władzę synom getcie i karakalli. każdy zajął oddzielną część palatynu i obstawił swoimi strażami. karakalla próbował zgładzić getę w trakcie saturnaliów w 211, potem zaproponował spotkanie bez broni w komnatach matki, gdzie oszukał i zabił getę w ramionach matki. ogłosił, że został zaatakowany przez brata i cudownie ocalony. skazał brata na wymazanie jego imienia ze wszystkich dokumentów i zakaz okazywania po nim żałoby.

Waldemar Mierniczek