25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

 25. 8. 2. 7. 5. literatura (cz 4)

gatunki literackie (1)

 

komedia rzymska - ukształtowała się pod wpływem komedii greckiej, popularna od iii w pne. formy komedii: komedia intrygi i komedia charakterów. początki: liwiusz andronikus, newiusz, główni przedstawiciele fabula palliata: plaut, terencjusz i cecyliusz stacjusz, główni przedstawiciele fabula togata: afraniusz, titiniusz, kwinkcjusz atta. 

fabula palliata - nazwa od pallium - stroju greckiego noszonego przez aktorów. wiele wątków czerpano z komedii greckich. 

fabula atellana - komedia składająca się z krótkich improwizowanych scenek literackich, przekształciła się w gatunek literacki, być może z niej powstała sztuka mimów i komedia dell'arte. 

fabula togata - nazwa od togi, którą aktorzy nosili od ii w pne, przedstawiała życie drobnych rzemieślników. 

tragedia - wzorowała się na tragedii greckiej i nawiązywała do dawnych widowisk scenicznych italii. z czasem wyzbyła się elementów kultowych i funkcji oczyszczającej, przy zachowaniu tematyki mitologicznej i funkcji wychowawczych, moralnych, politycznych, psychologicznych i sensacyjnych. rola chóru uległa ograniczeniu i oderwaniu od akcji, zanikł prolog, utwierdził się schemat tragedii pięcioaktowej, pierwszą tragedią wystawioną w rzymie była sztuka liwiusza andronikusa, przeróbka grecka, wystawiona w 240 pne w czasie święta ludi romani. tragedie pisali liwiusz andronikus, enniusz, newiusz, seneka młodszy. w okresie cycerońskim na scenie zaczął dominować mim. 

tragedia rzymska - niezwykle realistyczna, np główny bohater rozpięty na krzyżu i podgryzany przez niedźwiedzia, recytuje tekst tragedii. 

fabula praetexa - tragedia rzymska wystawiana przez aktorów ubranych w togi obramowane purpurowym szlakiem. 

tragikomedia - nazwa wprowadzona przez plauta. 

teatr - pierwsze przedstawienia były związane z obrzędami religijnymi, z czasem wykształciła się pantomima, czyli występy jednego aktora w towarzystwie śpiewów i tańców. teatr przedstawiał wydarzenia z mitologii, występowali aktorzy w perukach, czasem kobiety, początkowo nie zakładali masek, z czasem zaczęli zakładać lekkie maski. pierwszym przedstawieniem było widowisko ludi scaenici, przez zespół z etrurii w 364 pne, obejmowało śpiewy, akompaniament fletu, przebłaganie bogów. 

widowiska teatralne i cyrkowe odbywały się w koloseum. były to atellany, mimy, pantomimy, skecze, występy błaznów, rewie, popisy akrobatów, intermezza na wodzie, pokazy tresury dzikich zwierząt, walki z dzikimi zwierzętami, dramaty mówione. 

mim to krótka, często improwizowana scenka z życia, popis aktorski. 

pantomima to nieme widowisko, w czasie którego aktorzy posługiwali się gestem i ruchem. widowiska zawierały elementy dosadności i brutalności. 

pierwowzory romansu to "metamorfozy" apulejusza i "satyryki" petroniusza. 

przykładem poezji tyrtejskiej jest pieśń "słodko i zaszczytnie umierać za ojczyznę "horacego z drugiej księgi pieśni. 

bajka - bajki były pisane przez enniusza, horacego, fedrusa, awiana, anonimowy zbiór 98 bajek zwany "bajkami romulusa".

Waldemar Mierniczek