25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

 25. 10. 3. muzyka, instrumenty muzyczne (cz 1)

 

muzyki uczono jako jednej z czterech nauk wchodzących w skład matematyki. 

alfabet grecki był stosowany także jako notacja muzyczna. 

merkury wynalazł muzykę, instrumenty smyczkowe i strunowe. kiedy wylał nil, merkury znalazł skorupę żółwia z wyschniętymi żyłami i zrobił z niej lirę. 

apollo był bogiem muzyki, wynalazcą liry, która była jego atrybutem. konkurował z flecistą marsjaszem i kiedy konkurent oddał mu pierwszeństwo, apollo skrępował mu ręce i nogi, przywiązał do drzewa i obdarł żywcem ze skóry. 

atrybutem herkulesa była lira, był przedstawiany w towarzystwie apollina i muz. 

karmenta była przedstawiana z lirą. 

gracje lubiły muzykę i dobrą zabawę, ich atrybutami były instrumenty muzyczne. 

po wojnie trojańskiej misenos przyłączył się do eneasza, z którym popłynął do italii. na statku był trębaczem. gdy przypłynęli do brzegów kampanii, minesos urągał bogom, że żaden z nich nie potrafi grać tak pięknie jak on. tryton porwał go i rzucił w morską toń, gdzie poniósł śmierć. 

ewander nauczył w italii tubylców muzyki. 

kiedy kirke zamieniła pikusa w dzięcioła, canens, personifikacja śpiewu, nimfa z lacjum, córka janusa i żona pikusa, wyruszyła na poszukiwanie męża. po sześciu dniach i nocach padła z wyczerpania nad brzegiem tybru, gdzie zaśpiewała i rozpłynęła się w powietrzu. 

korybanci, kapłani kybele, odprawiali orgiastyczne tańce przy wtórze muzyki fletów, rogów i piszczałek. w czasie święta kybele i attisa śpiewano pieśni żałobne. 

od 1 marca saliowie, opiekunowie tarcz boga marsa, przez cały miesiąc tańcem i śpiewem czcili boga wojny. 

23 marca obchodzono tubilustrium - święta ku czci marsa, czyszczono trąby wojenne, co miało przynieść zwycięstwo w bitwach. było to także święto muzyków ku czci wulkana odpowiedzialnego za proces wytwarzania trąb. święcono trąby i trąbki używane podczas ceremonii publicznych i religijnych. 

heliogabal codziennie rano składał el gabalowi krwawe ofiary przy wtórze bębenków i cymbałów i odprawiał rytualny taniec w orszaku syryjskich dziewcząt. 

świętom liberaliów towarzyszyła głośna muzyka, tańce i swoboda obyczajów. 

quinquatrus to radosne święto z muzyką.

 

gatunki muzyczne

 

epinicium to oda, pieśń pochwalna bohaterów, pokrewna greckiemu epinikionowi. 

carmen saliare to italskie pieśni śpiewane przez kapłanów marsa (saliowie) podczas procesji ku czci marsa. chórem kierował vates. pieśni było przełożone na łacinę przez marka terencjusza warrona. za pomocą pieśni zwracano się do wszystkich bogów jako azamenta lub do poszczególnych bogów jako indigamenta. 

bractwo arwalskie, czyli kolegium 12 kapłanów dea dii i marsa, obchodziło święto ambarvalie. kapłani przybrani w wieńce z kłosów, oprowadzali po polach zwierzęta ofiarne. po ich zabiciu kapłani tańczyli i śpiewali w drugim dniu pieśni (carmen arvale) na cześć marsa i larów. 

zachowany fragment carmen arvale (każdy wiersz powtarzano trzy razy):

"lary, wspomóżcie nas!

od głodu, moru, ognia, zachowajcie nas wszystkich!

syty bądź, srogi marsie, wstrzymaj nas od głodu i klęski!

wezwij nas, uczyń nas wszystkich twoimi sługami!

marsie wspomóż nas!

chwała! chwała! chwała! chwała! chwała!"

 

mars zakochany w minerwie zwrócił się o pomoc do anny perenny, która przebrała się w strój panny młodej i udawała boginię. swoją tożsamość ujawniła w komnacie weselnej ośmieszając marsa. ten mit miał wyjaśnić pochodzenie obscenicznych pieśni śpiewanych podczas święta anny (owidiusz). 

nenia to pieśni żałobne śpiewane przez rodzinę lub płaczki przy akompaniamencie fletu, pierwotnie podczas stypy, później podczas konduktu żałobnego i pogrzebu. 

zehel to krótki utwór rymowany przeznaczony do śpiewu, wywodzi się arabsko-hiszpańskiej kultury ludowej, był śpiewany już w końcu istnienia imperium rzymskiego jako pieśni na cześć świąt majowych. 

śpiewano także hymny i kolędy jako pieśni noworoczne, powitalne i wychwalające gospodarzy.

Waldemar Merniczek