8. buddyzm, bon

8. 8. 2. 7. zajęcia

 

w takiej dharmicznej, wyspekulowanej i awysiłkowej religii musi być dużo o nauce, sztuce i próżniactwie, a niewiele o pożytecznej pracy i rzemiośle.

mahamajuri to bogini nauki, symbolizuje ją paw.

wadżrajana: pierwszym nauczycielem był budda śakjamuni. wykonał trzy obroty kołem dharmy: przy pierwszym obrocie nauczał o czterech szlachetnych prawdach, przy drugim obrocie nauczał doktryny pustości (siunjaty). przy trzecim obrocie nauczał o naturze buddy.

natura buddy to najwyższa mądrość umożliwiająca osiągnięcie oświecenia. dharmakaja to jedno z ciał buddy, ciało dharmy, ostatecznego prawa, mądrość.

nauka (najniższe z wyższych królestw duchowych) - zdobywanie umiejętności, trwałej prawdy i samodoskonalenia przez nauczanie innych. na początku jest chęć zdobycia mądrości i osiągnięcia wglądu w naturę wszystkich rzeczy w sposób wolny od iluzji, szukanie prawdy na zewnątrz (książki, inni ludzie).

jest pięć dziedzin buddyzmu: winaja (etyka), abhidharma (psychologia), pramana (epistemologia i logika), pradźniaparamita (filozofia tzw "sutry serca"), madhjamaka (doktryna tzw "środkowej ścieżki”). do tego zestawienia można dodać tantry jogi najwyższej i dzieła uzupełniające np gramatykę sanskrytu.

osoba posiadająca zrozumienie madhjamaki i stosująca ją do rzeczywistości, propagująca całkowity brak punktów odniesienia, wolna od skrajnych poglądów nazywana była madhjamiką.

pradźniaparamita to mądrość intuicyjna, nie intelektualna, pochodząca z doświadczenia wglądu w naturę umysłu. pradźnia to mądrość powstająca z doświadczenia wglądu i zrozumienia, odróżnia prawdę od fałszu. osiągają ją buddowie.

dźńana to wiedza świecka i religijna transcedentalnego typu, wgląd w naturę rzeczywistości, zdobycie dźńany uwalnia od ignorancji i cierpienia.

lankavatara sutra lansuje trzystopniowy podział wiedzy: 1 światowa, 2 supernormalna, 3 transcendentalna.

podział nauk:

1 wypowiedziane przez buddę,

2 których udzielono za pozwoleniem buddy,

3 których udzielono na mocy błogosławieństwa buddy.

dwanaście kategorii nauk:

1 zbiory rozmów (sutry),

2 zbiory prozy i wierszy (geya),

3 wyjaśnienia, odpowiedzi na pytania i przepowiednie (vyakarana),

4 nauki wierszowane (gatha),

5 nauki oparte na bardzo silnych emocjach (udana),

6 nauki wprowadzające (niddana),

7 porównania (avadana),

8 powiedzenia (itivrittaka),

9 opowieści o inkarnacjach buddy (dżataka),

10 obszerne nauki spisane (vaipulya),

11 sutry opisujące wydarzenia cudowne (adbhutadharma),

12 nauki ostateczne (upasesa).

dziewięć ścieżek bon zawierało min nauki na temat gramatyki, logiki, epistemologii, metafizyki.

wonhyo stworzył zestaw dwóch rodzajów nauczania: nauczanie publiczne i nauczanie ukryte.

uosobieniem funkcji buddy jako nauczyciela jest wajroczana.

manjushri, bodhisattwa mądrości, jest przedstawiany z pradźniaparamitą w postaci szesnastoletniego chłopca, co ma stanowić przesłanie, że mądrość nie musi się kojarzyć z wiekiem. kurukulla obdarza mądrością.

wadźrawarahi (diamentowa świnia) to dakini, mądrość wszystkich buddów, uczennica i partnerka padmasambhawy. jej wcieleniem jest jesze tsogjal.

symbolem mądrości jest w buddyzmie wydłużona czaszka.

rolą strażników emanacji buddów była ochrona nauk, przeszkadzanie takim emocjom jak przywiązanie, pomieszanie, wątpliwości, ignorancja, zazdrość, gniew, duma (np mahakala - groźny aspekt awalokiteśwary). gynkar (biały mahakala) dąży do wzrostu zasługi i mądrości.

fukurokuju ma postać mężczyzny z nienaturalnie wydłużoną czaszką, co oznacza mądrość. jurojin trzyma w ręce laskę do której przywiązany jest zwój z zapisaną całą mądrością świata.

białe darumy zapewniają czystość umysłu, przez co pomagają w zdawaniu egzaminów. zielone darumy pomagają w nauce. kierunek w górę symbolizuje doskonałość mądrości.

szenrab, założyciel bon,  zamieszkiwał niebo razem z braćmi. wszyscy studiowali bon pod kierunkiem bumtri logi chechana. po zakończeniu nauk bracia udali się do bóstwa shenhla odkara, uosobienia absolutnego współczucia, pytając w jaki sposób mogą pomóc wszystkim czującym istotom cierpiącym w sansarze. odpowiedź była następująca: w trzech kolejnych epokach macie być nauczycielami i kierować ludzkość na ścieżkę wyzwolenia. w pierwszej epoce będzie nauczał dagpa, w obecnej salwa, który przyjął imię szenrab, w następnej będzie to shepa. dwaj pomocnicy szenraba (malo i yulo) wskazali mu krainę olmo lungring. szenrab zostawił pomocników na górze yungdrung gutsek, i we wskazanej krainie dokonał transformacji w białą sylabę a oraz czerwoną sylabę om. biała sylaba wpłynęła do głowy jego przyszłego ojca mugyal gyalbona thokara, a czerwona do ciała matki gyalzhemy. po dziewięciu miesiącach urodził się chłopiec, który otrzymał imię tonpa shenrab miwo kunle nampar gyalwa. od tego czasu rozpoczęło się głoszenie nauki jungdrung bon na ziemi.

termy (ukryte skarby) - ukryte przez wielkich mistrzów dzogczen i wadżrajany w vii w w tybecie, bhutanie i rejonach sąsiadujących "skarby" zawierające przede wszystkim teksty buddyjskich nauk, relikwie, przedmioty rytualne, opisy i instrukcje tantr z linią przekazu w osobie ich odkrywcy (tertona).

termy dzieli się na:

- termy ziemi (sa ter) - zakopane w szczelinach górskich, jaskiniach, posągach,

- termy umysłu (gong ter) - zapamiętany przekaz nauk w strumieniu umysłu tertona,

- termy czystych wizji zrealizowanych mistrzów.

opiekunami term są strażnicy dharmy.

pięciu królów term to nyang ral nyima ozer, guru chokyi wangchuk, dorje lingpa, pema lingpa, padma osel do-ngak lingpa, inni znani tertoni: rangdziung dordże, drikung rinchen phuntsong, ngałang lobsang gjaco, współcześni tertoni: dżigral jeszie dordże, dziudziom rinpocze.

najbardziej znanym zbiorem term jest kolekcja tertona jamgon kongtrul lodro thaye zwana: skarbnica drogocennych term.

nauczanie "dwie bramy słodkej rosy" langye huijue (dla ilustracji, że buddyzm się zdegenerował): "mnich spytał langye: "kim jest budda?" langye powiedział: "miedziana głowa, żelazne czoło." mnich powiedział: "co to znaczy?" langye powiedział: "ptak dziobie, ryba ma skrzela" mnich spytał: "jak to było zanim lotos wynurzył się z wody?" langye powiedział: "kot nosi papierowy kapelusz" mnich spytał: "ale co z lotosem, który wynurzył się z wody?" langye powiedział: "pies ucieka, gdy widzi bicz””.

w japonii istniał system gozan, pięciu najważniejszych świątyń buddyzmu zen w japonii. pierwotnie były to kencho-ji, engaku-ji, jufuku-ji, jochi-ji, jomyo-ji (w kamakurze) i tenryu-ji, shokoku-ji, kennin-ji, tofuku-ji i manju-ji (w kioto). były to największe ośrodki nauki i sztuki w japonii. w nich opracowywano słowniki, zbiory poezji i prozy, rozwijano kaligrafię.

mara, zasada niewiedzy, z jaką borykają się istoty nieoświecone, nie jest osobą, tylko obrazowym wyrazem właściwości umysłu.

budda medycyny (bhajszadźja) złożył dwanaście ślubowań wchodząc na drogę bodhisattwy: 10 przynosić ulgę więźniom i skazańcom.

 

 

Waldemar Mierniczek