7. hinduizm (wedyzm, braminizm, hinduizm), adźiwikowie, joga, mitologia indii, religie cyganów

7. 9. 5. 4. ofiary

 

pradźapati utożsamiany jest z puruszą, pierwotnym olbrzymem złożonym w ofierze, a także z ołtarzem ofiarnym. nazywany jest demiurgiem i pierwszym ofiarnikiem. według innego zapisu saptarszi złożyli pierwszą ofiarę z puruszy czym zapewnili wielorakość kosmosu.

ćhinnamasta, bogini ofiary, przewodniczy pięciu rodzajom ofiar. waraha (dzik) jest uosobieniem ofiary.

bóstwa (agni, mitra, waruna, wisznu, soma, indra i inne) trzeba pokrzepić somą (święty napój), masłem ghi i świętymi słowami wed (wedyzm).

wedyjski agni pośredniczy pomiędzy człowiekiem sprawującym ofiarę, a przyjmującymi ją bogami. mówiąc innymi słowami (słowy?) agni był ogniem ofiarnym, przyjmował ofiarę w imieniu bogów, zapraszał i sprowadzał ich na ucztę ofiarną. rohini jest źródłem pięciu ogni ofiarnych. sutry to święte księgi o szczegółach rytuału regulujące sposób obchodzenia się z ogniem ofiarnym. arańjaki mówią o mistycznym znaczeniu obrzędów ofiarnych.

śakti jako sati (uma) zainicjowała ogniowe rytuały oczyszczenia i samoofiarowania.

kiedy warunie składano w ofierze młodzieńca śunahśepę oswobodziła go uszas.

ofiary z rośliny soma należy składać także po to, aby wyjednać u somy przyzwolenie na opady deszczu.

waju otrzymywał w ofierze białe zwierzęta.

ajjanarowi ofiarowuje się figurki koni, słoni, braminów i służących.

dharmathakur otrzymuje jako ofiary mleko, ryż, kozę, gołębia, kaczkę i kurę.

ofiara wedyjska charakteryzowała się rozbudowanym ceremoniałem, praktykami magicznymi, podkreślała związek z ogniskiem domowym, proponowała odtworzenie aktu kosmogonicznego, czynność podtrzymującą harmonijne istnienie wszechświata i ludzką pomyślność. dlatego takie ważne było jej prawidłowe przeprowadzenie. składano ofiary nowiu (daśapurnamasja) i pełni, pór roku, ćaturmasja - ofiara składana co cztery miesiące, somy, ofiary ogniowe. wedyjski ofiarnik, kapłan odprawiający regularnie ofiary nazywał się rytwidź. podczas uroczystości wedyjskich często składano w ofierze konia.

kali przyjmowała ofiary ze zwierząt i ich krwi, ofiary ludzkie, także w formie samoofiarowania, w tym samodekapitacji.

podobno kapalikowie składali krwawe ofiary z dziewic.

za czasów powstania krysznaizmu zaprzestano składania boginiom plemiennym i leśnym ofiar z ludzi. jedno z haseł wikipedii mówi o tym, że w świątyni paśupatinath w katmandu adi śankara zaprzestał w vi w składania ofiar z ludzi.

w indiach ofiary z ludzi zdarzały się nawet w xix w (aghori, kapalikowie, matriarchalne kulty pogranicza tybetańskiego).

braminizm preferował ofiary ze zwierząt (często hekatomby – tak napisali w wikipedii). poniechano ich w okresie hinduizmu, który krwawej ofierze nadał wartość symboliczną.

według jednej z hipotez misją buddy było zakazanie ofiar ze zwierząt.

członkowie plemienia khasi składali duchom gór i rzek ofiary ze zwierząt.

układ gwiazd ma duże znaczenie dla ustalenia rytuałów i ofiar. ofiara pojmowana może być jako odzwierciedlenie porządku kosmicznego umożliwiające człowiekowi nagrodę na ziemi i szczęście w życiu przyszłym. w czasach bramizmu zapoczątkowano odchodzenie od jadźńi w kierunku medytacji. ofiara miała zapewniać właściwe życie ludzi oraz prawidłowy przebieg procesów kosmicznych.

pięć głównych typów ofiar:

- dewa-jadźna, ofiara ogniowa składana wszystkim bóstwom mieszkańcom niebios, rano i wieczorem z odrobiny pożywienia wegetariańskiego skropionego ghi,

- bhuta-jadźna - dla zwierząt i duchów,

- pitr-jadźna - dla przodków, placek ryżowy (pinda),

- brahma-jadźna, dla stwórcy świata brahmy w postaci recytacji fragmentów wed,

- manusza-jadźna - dla ludzi, datki dla ubogich i bezdomnych, dokarmianie głodnych.

liście mango są używane w ceremoniach jadźna do dekorowania naczynia lakszmi (ghata).

śunahśepa został sprzedany za sto krów rohicie, która planowała złożyć go w ofierze warunie. zabicia ofiary miał dokonać adźigarta (lub ambaricz). śunahśepa został przywiązany do słupa ofiarnego sznurem splecionym z trawy kuśa. winaśwamitra poradził śunahśepie aby prosił biginię uszas o ratunek, a ta go uwolniła. mit interpretowany jest jako moment zaprzestania składania ofiar z ludzi. najprawdopodobniej niesłusznie.

dusza (jadźna) ma naturę ofiarnika i ogniową, stąd potrzeba składania ofiar, pw ogniowych, dewom, brahmanom, przodkom, ubogim, bezdomnym i zwierzętom. jaga to inaczej wyrzeczenie się czegoś dla bóstwa.

brahamriszi daksza, syn brahmy, postanowił, że odprawi wielką ceremonię jadźny. zaprosił wszystkich możnych oprócz śiwy i swojej córki, żony śiwy, sati. śiwie było to obojętne, ale sati poczuła się urażona i poszła na jadźnę niezaproszona. słysząc obelgi rzucane na śiwę przez ojca i jego dworaków rzuciła się na znak protestu w ogień ofiarny. śiwa wkurzył się, przybył na jadźnę jako niszczyciel rudra i gdzie zaatakował obecnych. demony przywołane przez bhirgu pokonały demony śiwy i wróciły do swych siedzib. śiwa złapał pukiel włosów dakszy, obciął i rzucił na ziemię. z jednego kosmyku powstał okrutny wirabradha, a z drugiego straszna rudrakali. z gniewu sati powstała bhadrakali. te demony zaatakowały i zabiły wielu gości. śiwa obciął głowę dakszy i rzucił w ogień ofiarny. pozostali goście przebłagali śiwę, żeby wrócił życie dakszy i można było dokończyć ofiarę. na prośbę brahmy śiwa uczynił to, ale nie mogąc znaleźć głowy dakszy przyprawił mu głowę kozła.

ryszi paraśara, gdy dorósł, zapragnął dokonać zemsty za śmierć ojca, śakti,. chciał spalić wszystkich rakszasów w ogniu ofiarnym w czasie wielkiej jadźny. pulastja poprosił go, aby zaniechał tej ofiary. paraśara wstrzymał ofiarę. odbyła się sesja ofiarna trzech ogni, a paraśara miał być czwartym ogniem. po przerwaniu ofiary paraśara rzucił ogień w kierunku wielkiej pustyni na północnych stokach himalajów, gdzie jest zawsze widoczny podczas zmiany kalp, kiedy pożera drzewa, skały i rakszasów. pulastja pobłogosławił rysziemu i ujawnił mu sekretną wiedzę o śastrach.

mędrcy zebrali się nad rzeką saraswati, aby dokonać wielkiej jadźni. nie mogli zdecydować się, któremu bogu z wielkiego trimurti (wisznu, brahma, śiwa) ofiarować tą jadźnę. poprosili, aby bryghu rozwiązał ten problem. bryghu udał się do trzech bogów: brahma i śiwa nie okazali mu szacunku, a wisznu kopnięty przez bryghu podczas snu, przeprosił go za to, że spał gdy on przybył i zapytał, czy stopa bryghu nie doznała urazu od jego twardej klatki piersiowej. ucieszył się, że kurz ze stopy bryghu zostawił ślad (śri wats). bhrygu ogłosił go godnym ofiary.

atri potrzebował pieniędzy i udał się do króla prithu, który zgodził się zapłacić pod warunkiem, że atri weźmie udział w aśmawedha (ofiara konia). atri zgodził się. indra, zaniepokojony rosnąca mocą prithu, przybył na uroczystość w przebraniu i ukradł ofiarę (jadźnię). syn prithu (strażnik ofiary) spytał atri czy może zabić indrę. atri odparł, że każdy kto przeszkadza przy składaniu ofiary może zostać zabity bez straty dla dharmy zabijającego. phitru wystrzelił strzałę i zranił indrę, który upuścił konia, na którym jechał po niebie, ale natychmiast złapał go ponownie i stał się niewidzialny. syn prithu zranił go powtórnie, a ofiara została dokończona.

baliharana lub bhutajadźna to ofiara z pożywienia dla bhutów. dusza dostaje się do pitryloki po upływie ok jednego roku, po złożeniu ofiar z pożywienia podczas comiesięcznej ceremonii śraddhy. ofiary mogły być składane tylko przez męskich potomków - przedstawicieli trzech ostatnich pokoleń zwanych sapinda. dopiero po odprawieniu specjalnego rytuału błąkający się duch o cechach upiora (preta) stawał się duchem przodków i zyskiwał prawo do kultu.

sapindikarana – pięć kategorii ofiar za przodków (śraddha) odprawianych w rok po ceremonii pogrzebowej (okres oczekiwania może być skrócony do sześciu tygodni z powodu ślubu, narodzin chłopca, innej uroczystości rodzinnej, szczególnie szczęśliwego dnia). syn lub ktoś inny najbliższy zmarłemu napełniał naczynie sezamem, substancjami zapachowymi i wodą, a potem przelewał do trzech innych naczyń symbolizujących trzech poprzednio zmarłych pitrów, recytował modlitwę o wspólnocie. zmarły przestawał być preta i stawał się pitrą.

ofiarą dla pitrów, za których odprawiono już ceremonię sapindikarana, jest pinda. składać ją mogą tylko sapinda. jest to gałka lub gomółka z ryżu z dodatkami sezamu, cukru, ghi i miodu.

ofiara ogniowa agnihotra była składana np przy narodzinach dziecka, z okazji ślubu, pogrzebu, konsekracji świątyni. ogień rozpala się w kundzie, następnie intonuje się mantry, wrzuca do ognia ziarno (ryż). ogień agnihotry symbolizuje wisznu, a spalane ziarno - popełnione grzechy.

kunda to arena ofiarna używana podczas agnihotry, zbudowana z cegieł w kształcie ściętej (najczęściej schodkowej) piramidy (ostrosłupa), zwykle przyozdobiona kwiatami i owocami. obecnie używane są także gotowe miedziane paleniska wielokrotnego użytku.

homa - stara tradycja ofiary ogniowej, najprostsza do realizacji. wymaga zagłębienia w ziemi, zapalenia w nim ognia i wrzucenia przedmiotów do ognia.

obiata to ofiara z pokarmów wrzucana i (lub) wlewana do ognia.

prasadam, pokarm bezmięsny, bez jajek, cebuli i czosnku ofiarowywany jest przed jedzeniem bogu (krysznie). produkty takie są wolne od reakcji karmicznych bo ofiarowane bogu. prasadam uwalnia duszę z materialnych przywiązań i tendencji do popełniania grzechu. ofiarowanie polega na nałożeniu jedzenia do małych naczynek i ustawieniu pod wizerunkiem kryszny, a potem wypowiedzeniu mantry. po pewnym czasie prasadam dodaje się do reszty jedzenia, które zostało przygotowane na posiłek.

ofiara libacji polega na wylewaniu na ziemię cennych płynów (wino, oliwa, olejki eteryczne, masło ghi).

wrydra, uschnięte i opadłe liście tulsi (tulasi, bazylia azjatycka), ofiarowywana jest wisznu (krysznie) podczas codziennych porannych i wieczornych ceremonii wraz z pożywieniem w trakcie intonowania modlitwy tulasi pranam. liście tulsi składane są także podczas wisznuickiej pudźy jako ubranie dla bóstwa (upawastra). podczas pudźy na cześć lakszmi składa się min kamień śaligrama śila, muszlę śankha, gałązkę tulsi.

trawa durwa (agrostis linearis) jest ofiarowywana ganeśi podczas obrzędów. chlebowiec różnolistny (pala) jest związany z karttikeją, jest to jeden z trzech owoców (oprócz mango i bananów), kóre mogą być składane w ofierze.

pięć świętych liści ofiarowywanych podczas obrzędów bogom to pipalu, gularu, pilkhanu, bargadu i mango.

kumaripudźa polega na oddawaniu czci bogini pod postacią wybranej w tym celu dziewczynki, w którą (jak w posąg) weszło bóstwo. dziewczynka jest karmiona i obdarowywana prezentami.

kolam to symetryczny wzór w tradycyjne wzory tworzony przez kobiety każdego dnia przed wejściem do domu z grubo zmielonej mąki ryżowej. jego przeznaczeniem jest ochrona domowników i przynoszenie pomyślności. mąka jest ofiarą dla drobnych zwierząt (mrówek, ptaków), a labirynt stanowi ochronę przez złymi duchami, które są w nim uwięzione. kolam to alegoria początku i końca.

trzecia lekcja manusmryti nakazuje przed złożeniem ofiar domowych poszukać miejsce nachylone ku rzece po stronie południowej, wysmarowanie się kałem krowim, a dopiero potem przystąpienie do ofiar dla dewów i przodków.

smartyści zalecali zróżnicowane rytuły ofiar: jadźna, dźapa, pudźa, aupasana (rzadko), agnihotra (rzadko).

w aśramach praktyków adźapajogi ofiary (pudźa) składają wszyscy o 3.00, 9.30 i 19.00.

religijność bhakti nakazuje składanie drobnych ofiar (pudźa): słodyczy, owoców, liści, ghi, wody oraz ofiarowanie żywności przed jej spożyciem.

gryhastha musi spełniać każdego dnia pięcioczęściową ceremonię składającą się z:

- dewajadźny - ofiary dla dewów, rano i wieczorem z odrobiny pożywienia wegetariańskiego skropionego ghi, do ognia wlewane jest mleko lub zsiadłe mleko,

- bhutajadźny - ofiary dla istot żywych, która jest umieszczana na ziemi,

- pitryjadźny - ofiary dla istot ze świata zmarłych, na którą składają się resztki ofiary bali lub placki ryżowe pinda skrapiane wodą i skierowane w kierunku południowym w stronę lokapali jamy,

- brahmajadźny - ofiary dla brahmana, wieczornej recytacji wed,

- manuszjajadźny - ofiary dla ludzi, datki (dana) i posiłek dla ubogich i bezdomnych.

podczas święta vishu (kerala, tamil nadu), które obchodzone jest przez jeden dzień w roku wyznaczony według kalendarza keralskiego, 14 kwietnia, układana jest rytualna kompozycja darów ofiarnych: ziarna ryżu, płótno, żółty ogórek, liście betelu, orzech areki, metalowe lustro arannula kannadi, żółte kwiaty konna, teksty świętych ksiąg, monety z cynowym naczyniu uruli, zapalona lampka nilavilakku.

podczas święta węży, nagapańćani, najważniejszym obrzędem jest składanie na terenie miejscowości po stronie wschodniej sarpabali - ofiary z kulek z mąki jęczmiennej.

podczas święta daśain składane są ofiary ze zwierząt, krwią spryskuje się narzędzia, maszyny i samochody.

podczas święta holi składa się ofiary z drzewa asioki o czerwonych kwiatach symbolizujących kamę i miłość fizyczną.

 

 

Waldemar Mierniczek