8. buddyzm, bon

8. 9. 3. 8. nauczyciele, guru, przewodnicy duchowi, przywódcy religijni (cz 2)

wśród wielkich nauczycieli możemy wymienić następujące postaci:

- bodhidharma (ok 440-ok 482), przeszedł z indii do chin i japonii, jest uważany za 28 patriarchę mahajany, pierwszego patriarchę chan i pierwszego patriarchę zen, osoba kluczowa w przekazie linii dharmy, gdyż od niego linia dharmy rozgałęzia się i zaczyna się numeracja przekazu linii dharmy w poszczególnych szkołach,

- ajahn brahn (ur 1951 w londynie), opat klasztoru odhiyana w australii, opublikował szereg filmów na youtubie, którymi naucza buddyzmu ludzi zachodu; jego filmy dotyczą psychologii, socjologii i wizji świata,

- dziamgon kongtrul, wielki nauczyciel buddyzmu tybetańskiego, związany z kagju i przejawiający się w następujących tulku: 1 dziamgon kongtrul lodro thaje (1813-1899), 2 dziamgon kongtrul khjentse ozer (1902-1952), 3 dziamgon kongtrul karma lodro czokji senge (1954-1992), 4 dziamgon kongtrul karma kodro chokji njima (1995-) lub 4 dziamgon kongtrul jangsi rinpocze (1995-) rozpoznany przez ii beru czientse rinpocze, xvii karmapę taje dordże i penora rinpocze,

- kodo sawaki, który jest uważany za jednego z najważniejszych nauczycieli japońskiego buddyzmu zen,

- mazu daoyi - mistrz chan, który twierdził, że każde zachowanie umysłu jest drogą (dao): pstryknięcie palcami, uśmiech, kaszlnięcie, smutek, pragnienie; w oparciu o dao można dojść do drogi czynienia dobra lub drogi czynienia zła,

- ken mcleod (ur 1948), propagator buddyzmu tybetańskiego, lama,

- ngawang namgyal, lama i twórca państwa bhutan,

- osho,

- wietnamscy "narodowi" nauczyciele dharmy: sung pham, thong bien, mac giac, vien thong, tri bao, vien hoc.

do nauczycieli możemy zaliczyć także tertonów, czyli odkrywców term:

- czokgjur lingpa, uniwersalnego władcę wszystkich tertonów, właściciela siedmiu wyjątkowych przekazów; niektóre jego termy to: seria przestrzeni, trzy serie wielkiej doskonałości,

- pięciu królów term: nyang ral nyima ozer, guru chokyi wangchuk (odkrywca skarbów padmasamabhwy, w wieku 13 lat znalazł schowek pełen term, jego "partnerka duchowa" dziomo menmo też była tertonką), dorje lingpa (znalazł 43 termy, pierwszą za posągiem tary w świątyni tradruk), pema lingpa, padma osel do-ngak lingpa,

- innych znanych tertonów: rangdziung dordże, drikung rinchen phuntsong, ngałang lobsang gjaco, dudul dordże, dilgo khyentse rinpocze, thangton gjalpo (odkrywał głównie termy ziemi),

- współczesnego tertona: dżigral jeszie dordże, drugiego dziudziom rinpocze (reinkarnację tertona dudziom lingpa).

obecnie najbardziej znanym zbiorem term jest kolekcja dziamgona kongtrula lodro thaje (1813-1899) "skarbnica drogocennych term".

z klasztorami połączone były uczelnie i biblioteki. już w końcu v w najazd heftalitów zmiótł buddyzm północno-indyjski wokół klasztoru takśili w biharze.

do największych centrów naukowych buddyzmu należały:

- nalanda (427-1197), która mogła pomieścić 10 000 mnichów naraz; uczyło ich ok 1000 nauczycieli; zniszczona przez muzułmanów; klasztor i uniwersytet zostały założone w miejscu, w którym uczeń śakjamuniego, sariputta opracował podstawy nauczania buddyzmu; uczono mahajany, hinajany, traktatów mistrzów, języka palijskiego, gramatyki, logiki, literatury, jogi, astronomii, astrologii, medycyny,

- valabhi (780-845), która mogła kształcić 6 000 mnichów naraz, zniszczona przez muzułmanów,

- wikramasila (od viii do xiii w), zniszczona przez muzułmanów, centrum wadżrajany.

w buddyzmie wykształciło się coś takiego jak klasztory "uniwersyteckie": depung, ganden, sera.

drepung został założony w 1416, kształcił do 10.000 mnichów naraz, był podzielony na siedem koledży.

gjuto (górna akademia tantryczna), uczelnia tantryczna gelug, istniała od 1474, obecnie na uchodźctwie w bomdili, oferuje wyższe wykształcenie tantryczne mnichom, którzy maja tytuł gesze.

gesze to tytuł naukowy nadawany mnichom gelug, sakja, bon, buddyzmu tybetańskiego, "szlachetny przyjaciel". gelug nadaje cztery stopnie: dorampa, kaczu, cogrampa, harampa na podstawie wyników uzyskanych na ustnym egzaminie w formie debaty, sakja nadaje trzy stopnie: gaszipa, gaczupa, rabdziamba. według tradycji bon stopień gesze uzyskuje się po ok ośmiu latach nauki.

buddyjskie uczelnie-klasztory w tradycji gelug w rosji, buriacji, na zabajkalu i na syberii, nazywały się dacan, np dacan inwołgiński, dacan tunguski, dacan gunzeczonej (w sankt petersburgu).

w korei leżą klasztory trzech skarbów. każdy z klasztorów reprezentuje jeden z trzech skarbów buddy: budda - klasztor t'ongdo, znajdują się tu relikty buddy, dharma - klasztor haein sa, w którym przechowywane są drewniane płyty z tipitaką koreańską, sangha - klasztor songwang sa, w którym gmach medytacji położony jest wyżej niż gmach głównego buddy, co symbolizuje wagę medytacji.

ch'ongnim to specjalny ośrodek nauczania w koreańskim son, charakteryzujący się autonomią i swobodą w zarządzaniu i wyborze opata. ośrodek naucza:

1 medytacji son (w centrum medytacyjnym sonwon),

2 studiowania sutr (w szkole sutr kanwon),

3 studiowania winaji (w yulwon - szkole wskazań),

4 śpiewów (w yombulwon - szkole śpiewów).

obecnie działa pięć takich ośrodków: haein sa, songgwang-sa, t'ongdo sa, sudok sa i paegyang sa.

sześć najważniejszych klasztorów ningma to: orgyen mindroling (od 1676), thubten dordże drak (1610), khatok (1159), palyul (1665), dzogczen (1685), shechen (1735).

monastyczna rodzina buddyjska (zen) to historycznie ukształtowana hierarchia i organizacja w klasztorze i szkole wzorowana na chińskiej organizacji społecznej, obejmująca: poziom przodków, jako źródło mocy, poziom biologiczny, czyli linię przekazu tworząca duchowe potomstwo, poziom lingwistyczny, gdyż spadkobiercy otrzymują nowe imię, poziom rytualny potwierdzający związki rodzinne, poziom prawny, gdyż nauczyciel dyscyplinuje uczniów, poziom instytucjonalny i finansowy, który zapewnia samowystarczalność "rodziny". mistrz stawał się "ojcem" rodziny po otrzymaniu zaproszenia przez wspólnotę klasztoru, aby został opatem.

odmianą rodziny monastycznej była rodzina tonsurowa w klasztorach dziedzicznych, w których mistrz "sponsorował" tonsurę ucznia po ogoleniu głowy cywilnej osobie. od momentu ogolenia stawała się ona częścią "rodziny" - nowicjuszem.

duże znaczenie w nauczaniu osiągnęła metoda koan (gong'an), czyli metoda nauczania przy pomocy anegdot o mistrzach, które mają za zadanie zmuszanie uczniów do paradoksalnych rozwiązań problemów poruszonych w anegdotach. zamiarem mistrza było zbicie z buty umysłu ucznia. twórcy metody: huanglong huinan (twórca metody dialogu z uczniami, zwanego wenda), xuedou chongxian (napisał zbiór koanów "biyan lu" (księga błękitnej skały)), hongzi zhengjue (napisał "congrong lu" (zapiski wielkiego spokoju)), wumen huaigai (napisał "wumenguam" (bezbramna brama)), yuanwu keqin. kanhua chan to często stosowany system praktyki koanowej.

inka-shomei (buddyzm zen) to formalne potwierdzenie ukończenia treningu otrzymane od nauczyciela po opanowaniu koanów lub osiągnięciu satori (oświecenie). ten, kto uzyskał inka-shomei, może nauczać zen pozostając nauczycielem lub otwierając własny ośrodek.

obaku: mistrz przekazuje dharmę twarzą w twarz tym, którzy urzeczywistnili swoją własną naturę.

w soto są dwa rodzaje przekazu dharmy: isshi insho (potwierdzenie przekazu od jednego nauczyciela) i manju shiho (obdarzenie sukcesją twarzą w twarz).

zwój dharmy (chan) to klasztorny wykaz następstwa pokoleń świadczący o przekazie dharmy, stosowany od ok 1700. do tamtej pory przekaz był potwierdzany otrzymaniem szaty i misek mistrza. w zwoju opisana jest linia przekazu dharmy. ceremonia przekazania zwoju dharmy odbywała się w pawilonie dharmy, po śniadaniu. po przekazaniu dziewięciu pokłonów klękano, a najstarszy brat wygłaszał krótką mowę o znaczeniu ceremonii i czytał zwój dharmy. na zakończenie ceremonii wykonywano jeden pokłon.

w szkole sanbo kyodan są dwa poziomy nauczycieli: junshike (może przeprowadzać prywatne rozmowy, prowadzić proste studia koanowe), shoshike (prowadzi zaawansowane studia koanowe i ceremonie religijne jak przyjmowanie wskazań, śluby).

w szkole white plum asanga uczeń otrzymuje tytuł senseia, a po otrzymaniu tegoż może dostać ostateczne potwierdzenie (inka).

człowiek urzeczywistniający drahmę samotnie, bez nauczyciela, głównie na podstawie dwunastu ogniw współzależnego powstawania, nazywany jest pratjekabudda, osiąga stan arahanta, ale nie naucza dharmy.

rime - ruch ekumeniczny, który powstał w xix w, próbujący ustanowić dialog pomiędzy sakja, ningma, kagyu, potem bon, gelug.

obecnie funkcjonuje karmapa international buddhist institute, buddyjski uniwersytet w new delhi. przynależy do xvii karmapy taje dordże. prowadzi czteroletni program, który kończy się uzyskaniem bachelor of arts w filozofii nauk buddyjskich.

mind and life institute - organizacja non-profit założona w celu poszukiwania natury rzeczywistości na styku nauki i buddyzmu z inspiracji francisco varela i r adam engle. organizacja zajmuje się coachingiem, inteligencją emocjonalną, medytacją, likwidacją stresu.

 

 

Waldemar Mierniczek