10. sikhizm

10. 5. architektura, centra geograficzne, pielgrzymki

 

właściwą konstrukcją architektoniczną dla sikhizmu jest mandir.

sikhiści pielgrzymują do złotej świątyni w armitsarze i do światyni brahmy i cudownego jeziora brahmy w puszkar. w puszkar są do obejrzenia także ghaty prowadzące do jeziora.

złota świątynia została wzniesiona przez ardżana na wyspie ambit sarovar. świątynia jest pokryta cienką pozłacaną blachą, ma cztery wejścia dla zaznaczenia, że system warn nie obowiązuje. w świątyni przechowywana jest święta księga. wyspa jest połączona z lądem za pomocą marmurowej grobli.

w polsce można odwiedzić gurudwarę przy ulicy skrajnej w warszawie i gurudwarę singh sabha w raszynie.

 

10. 6. literatura, symbole, muzyka

 

sahaskriti to język literacki sikhów. napisano tym językiem w latach 1353-1360 salo sahaskriti - dwuwiersze w świętej księdze.

lehna agad wprowadził do użycia alfabet gurmukhi, napisał pierwszą biografię nanaka.

ram das pisał hymny, w tym laava (hymn do małżeństwa).

tegh bahadur pisał poezje.

bobind singh jest znanym poetą i filozofem.

święta księga przeznaczona jest do śpiewania (recytowania).

podczas pobytu w gurudwarze sikhiści śpiewają kirtany.

dhol to dwustronny bęben z pendżabu, używany podczas świąt sikhijskich.

snatam kaur, amerykańska wokalistka, wykonuje sikhijskie mantry w języku pendżabskim i kompozycje w języku angielskim we współczesnych aranżacjach. od 2003 wydała około dziesięciu płyt.

symbol rawidasów, hari, składający się z trzech liter w formie płomienia ozdabiający świątynie gurderhas, zawiera elementy sikhijskie.

 

10. 7. wątki militarne

 

czakram to rodzaj broni, płaska metalowa obręcz z ostrą krawędzią zewnętrzną, 100-300 mm. albo rozkręcano ją na palcu, albo rzucano jako dysk. ta broń była używana przez sikhów, którzy nosili czakramy nawleczone na nakrycie głowy.

kirpan to krótki (od kilku do 90 cm) żelazny zakrzywiony sztylet służący sikhom do obrony. symbol potęgi duszy. jako pierwszy stosował go guru hargobind, który zawsze nosił przy sobie dwa miecze i ustanowił ideał sikha-żołnierza.

hargobind, vi guru, syn poprzedniego ardżana, przejął funkcję w wieku 11 lat. wobec częstych napadów na wyznawców, zarządził, aby sikhowie szkolili się w sztukach walki i dbali o sprawność fizyczną. stawiał czoła najazdom mogołów.

w 1699 guru gobind singh ustanowił chrzest miecza (khanda di pahul). po przejściu inicjacji sikh musi nosić kirpan przy sobie.

khalsa to wspólnota sikhów, którzy przeszli inicjację. noszą 5 k i przydomek singh lub kaur. khalsę założył guru gobing singh w 1699 początkowo jako zakon wojskowy do obrony przed muzułmanami.

teoretycznie sikhizm to religia przeciwna wojnom wyznaniowym.

 

khalistan to państwo postulowane przez sikhów w pendżabie. państwo sikhów istniało w xviii w na terytorium pendżabu. w 1849 przegrało wojnę z anglią i stało się jej protektoratem. wobec tego w przypadku sikhów można mówić o diasporze, gdyż mieli oni swoje państwo religijne, nie mówiąc już o tym, że mieli "kraj macierzysty religii". flaga khalistanu obok, źródło wikipedia. 

13 iv 1919 w parku jallianwala bagh wojsko brytyjskie otworzyło ogień do nieuzbrojonych manifestantów zabijając 300 osób i raniąc 2700.

gurcharan singh tohra (1924-2004) dążył w latach osiemdziesiątych do utworzenia niepodległego państwa sikhów. był kilkakrotnie więziony, później kierował opozycją w pendżabie.

jarnail singh bhindrabwale (1947-1984) był uważany przez niektórych za ekstremistę. stał na czele separatystów, którzy w 1984 schronili się w złotej swiątyni. w 1983 nastawieni separatystycznie singhowie obrali złotą świątynie za fortecę, szerzyli terror, zabili 410 przeciwników politycznych, wielu było rannych. jarnail singh bhindrabwale zginął z rąk indyjskiego wojska w wyniku operacji niebieska gwiazda, która trwała od 1 do 10 czerwca 1984. wojsko rozprawiło się z separatystami, którzy ukryli się w świątyni. szturm na świątynię uznano za jej zhańbienie, choć żołnierze mieli zakaz strzelania w kierunku głównego sanktuarium. w wyniku odwetowego spisku 31 x 1984 zastrzelono indirę gandhi, zrobili to ochroniarze beanta singh i satwanta singh.

 

 

Waldemar Mierniczek