11. zaratusztrianizm, iran, mazdaizm, mazdakizm, media, mitanni, parsowie, persja, zurwanizm

11. 3. kosmos i żywioły

 

11. 3. 1. niebo

 

za bogów nieba uważano:

- ormuzda (zaratusztrianizm, mazdaizm); kiedy ormuzd puścił świat w ruch uruchamiając czas, uruchomił także drogę dla arymana, który zaatakował wszystkie dobre twory ormuzda, np przebił południową część nieba,

- świętego mitrę, który strzeże bram nieba,

- arunasila (warunę) (mitanni),

- indara (indrę) (mitanni). 

szachriwar, emanacja ormuzda, był patronem nieba, które początkowo wyobrażano sobie jako kamienne, a później w metalowej zbroi. jednym z jego pomocników był duch nieba.

 

11. 3. 2. słońce, światło

 

mitra był bogiem słońca i światłości, zrodzonym ze skały, bogiem słońca był także jego odpowiednik w mitanni mitrasil.

ormuzd żył w krainie światłości (mazdaizm). ormuzd był wyobrażany w postaci uskrzydlonej tarczy słonecznej, przebywał w górze w nieskończonym blasku, a aryman w dole, w ciemności. wydarzyło się, że promień blasku przeniknął mrok i aryman poznał, że nie jest sam, że jest jeszcze coś innego, podążył w górę i chciał jasność pochwycić, ale ormuzd odrzucił go słowami modlitwy, które odebrały mu siły, aryman spadł w przepaść i przebywał tam przez 3000 lat.

ruk to ogromny ptak, który przelatując przesłania słońce i zamienia dzień w noc.

 

11. 3. 3. księżyc

 

zurwan to bóstwo faz księżyca (zurwanizm).

wohu manah (emanacja ormuzda) przejawia się pod postacią księżyca.

 

11. 3. 4. gwiazdy, planety i inne ciała niebieskie

 

pomocnikiem chordada, emanacji ormuzda, był tir (syriusz).

anahita to wenus. pierwotnie wenus była wiązana z mitrą.

abraxas był w persji symbolen siedmiu planet.

satevis to antares, jedna z czterech gwiazd królewskich.

 

11. 3. 4. 1. astrologia

 

z astrologią związani byli magowie - kapłani-astrologowie, którzy mieli umiejętność przepowiadania przyszłości z układu gwiazd. pojęcie maga znane jest od iv w i jest wywodzone od hinduskich kapłanów kultu słonecznego, szamanów królów linii solarnej, wykonujących wedyjskie praktyki solarne (np wobec surji) lub od nazwy plemienia wchodzącego w skład medów. trzej królowie witający chrystusa w stajence to najprawdopodobniej magowie.

 

11. 3. 5. ogień, kowal

 

ormuzd jest bogiem ognia. kiedy ormuzd odpoczął po siedmiu dniach tworzenia świata, stworzył ogień i puścił świat w ruch, przez co uruchomił drogę dla arymana, który zaatakował wszystkie dobre twory ormuzda, np z ognia stworzył dym. kiedy po zakończeniu sądu ostatecznego ormuzd oddzieli dobro od zła, ustanowi doskonały porządek świata z zachowaniem ognia.

ogień to najczystszy twór ormuzda i jego symbol (ogień oczyszczający). aryman zbrukał go dymem, ale dym nie miesza się z ogniem, lecz ucieka do góry, a płomienie pozostają najczystsze.

za czasów achemenidów zakładano ołtarze ognia, które następnie były osłaniane światyniami ognia. święty ogień gwarantuje trwanie mocy ormuzda na ziemi. jego świętość rośnie w miarę czasu jego trwania, ogień który pali się ponad sto lat ma ogromną siłę uzdrawiania i spełniania życzeń.

krzyż (lub swastyka) symbolizuje ogień. są trzy rodzaje świętego ognia: atasz dadgah, atasz adaran, atasz behram (ten jest najświętszy).

ardibeheszt jest wcieleniem ormuzda, duchem ognia. bahram jest strażnikiem ognia.

atar to bóg personifikujący ogień. początkowo był uważany za wcielenie ormuzda, później za jego syna. po utracie chwareny przez dżamszida, atar walczył o nią z ażi, ale żaden z nich jej nie zdobył.

chwarena zstąpiła na łono matki zaratusztry pod postacią ognia, stając się nieodłączną częścią przyszłego proroka.

wysłannicy azi dahaki zabrali kawe, ostatniego syna kowala, do pałacu. zrozpaczony kowal wdarł się samotnie podczas uroczystości do sali tronowej, oskarżył króla o swoje nieszczęścia, opierdzielił go i przy ogólnej konsternacji zabrał syna z pałacu. przed pałacem powitał go tłum i po otrzymaniu wiadomości o nadejściu feriduna rozpoczęto powstanie. po zwycięstwie feriduna został dowódcą jego wojsk, a jego synowie kobad i garszap strzegli granicy wschodniej i zachodniej.

 

 

Waldemar Mierniczek