11. zaratusztrianizm, iran, mazdaizm, mazdakizm, media, mitanni, parsowie, persja, zurwanizm

11. 3. 6. powietrze

 

kiedy rządy w arianem waedżo objął azi dahaka, były one tyrańskie, nieszczęśliwe i panowała susza.

zurwan połączył w sobie aspekt nieskończonego czasu i nieskończonej przestrzeni (waju) (zurwanizm).

pomocnikiem chordada, emanacji ormuzda, był wat (wiatr).

waju to bóstwo nieskończonej przestrzeni, utożsamiane z powietrzem, atmosferą i zjawiskami zachodzącymi w atmosferze. z czasem bóstwo rozszczepiło się na dwa: wajuramę (waju dobry) - przychylny wiatr i wija (waju zły, huragan).

bahram objawia się jako wiatr.

garszasp pokonał demona wichru i ptaka kamaka, który rozpościerając skrzydła spowodował suszę. (może mowa o jednym bycie).

 

11. 3. 7. ziemia

 

ormuzd przebywał na górze w nieskończonym blasku, a aryman w dole, w nieprzeniknionym mroku, tak było od nieskończoności. wydarzyło się, że promień blasku przeniknął mrok i aryman poznał, że nie jest sam, że jest jeszcze coś innego, podążył w górę i chciał jasność pochwycić, ale ormuzd odrzucił go słowami modlitwy, które odebrały mu siły, aryman spadł w przepaść i przebywał tam przez 3000 lat. według innego mitu kiedy ormuzd odpoczął po siedmiu dniach tworzenia świata, puścił świat w ruch uruchamiając czas, przez co droga dla arymana stała się możliwa. aryman zaatakował wszystkie dobre twory ormuzda, np zamienił ziemie w pustynie.

pandarmat to emanacja ormuzda i jego żona, patronka ziemi.

mitra został zrodzony ze skały.

w pobliżu arianem waedżo położona była góra hara berezaiti. w arianem waedżo ludność bardzo szybko powiększała się z powodu dobrobytu. dżamszid prosił matkę-ziemię aramaiti o powiększanie ziemi, co uczyniła ona trzykrotnie. dżamszid ostrzeżony przez ormuzda, że będą srogie zimy, wybudował war (podziemne schronienie, jama) o trzech piętrach i uchronił przed zagładą ludzi, zwierzęta, rośliny (nasiona). dżamszid inaczej nazywany jest jima i porównywany z bogiem jamą.

feridun ukrywał się w górach przed azi dahaką. feridun przywiązał azi dahakę do góry demawend aż do końca czasu.

garszasp porzucił zala na kamienistej pustyni. później, kiedy osłabł, został porwany przez demona snu i schowany w szczelinie, gdzie został przysypany śniegiem. mają go obudzić aniołowie aby zabił azi dahakę podczas ostatecznej rozprawy ze złem.

rasznu zamieszkiwał szczyt góry nad rzeką ranghą.

ruk, ogromny ptak, nie zwraca uwagi na ludzi, dopóki nie zniszczą jego jaja, wtedy chwyta głazy w szpony i zrzuca je na agresorów.

 

11. 3. 8. woda

 

kiedy ormuzd odpoczął po siedmiu dniach tworzenia świata, puścił świat w ruch, uruchamiając czas przez co stworzył drogę dla arymana, który zaatakował wszystkie dobre twory ormuzda, np zasolił wodę.

chordad, emanacja ormuzda, miał w swojej pieczy wody deszczowe. aredvi sura to bogini i uosobienie mitycznej rzeki. anahita to bogini lub jazata słodkiej wody. haoma dająca nieśmiertelność rosła w „szerokim morzu”.

przez arianem waedżo przepływała rzeka wanuhi daita.

rasznu zamieszkiwał szczyt góry nad rzeką ranghą. rangha płynęła wschodnim krańcem świata (wołga?), pływała w niej cudowna ryba kara.

chwarena (farr) to sława, wielkość, blask, charyzma, wspaniałość, sława. znajdowała się w głębinach wourukaszy (wiecznie wzburzonego morza). bogowie obdarzali nią osoby, rodziny, narody. dawała szczęście, powodzenie, dobra materialne, wszystko co powodowało przewagę nad innymi. chwarena mogła zostać odebrana (np dżamszidowi po zabiciu krowy).

stara awesta mówi, że zaratusztra nie umarł śmiercią naturalną, lecz świadomie zanurzył się w wodach jeziora kasaoja (w górach pamir) lub kasawa w sistanie. przed dniem sądu ostatecznego do jeziora wejdzie dziewica, zostanie cudownie zapłodniona nasieniem zaratusztry i urodzi saoszjanta. według innej wersji nasienie do jeziora zaniósł duch dobroczynny izad nerosjang.

w zwyczajach zaratusztrian były rytualne ablucje.

 

 

Waldemar Mierniczek