12. gnostycyzm, manicheizm, mitraizm

12. 0. problemologia

 

mitraizm został ujęty w tym rozdziale z tego powodu, że nie było go gdzie dodać, a być może ma źródła wedyjskie. nie jest to jednak pewne, gdyż być może chodzi o innego boga (o korzeniach bliskowschodnich lub semickich), który podobny jest do wedyjskiego mitry jedynie z nazwy.

z drugiej strony trzeba powiedzieć, że jest to religia misteryjna, więc podobna do eleuzyjskiej i dionizyjskiej.

gnostycyzm ma wiele korzeni i został zniszczony jako samodzielna religia, więc trudno go wyłuskać:

- hasła gnostyckie w wikipedii sa niskiej jakości,

- niezbędne stało się skorzystanie z dodatkowych (teraz już klasycznych) źródeł, a to publikacji w literaturze na świecie nr 4 z 1989:

i) alicja domańska "pierwsze wątpliwości",

ii) alicja domańska "herezje, sekty, schizmy słownik nazw i terminów",

iii) alicja domańska "appendix słownik terminów",

iv) jan gondowicz "najkrótszy słownik sekt i herezji kościoła wschodniego".

gnostycyzm możemy podzielić na monistyczny i dualistyczny. moim zdaniem, błędny jest pogląd, że gnostycyzm wywodzi się z egiptu. błąd wziął się stąd, że teoria gnostyczna znakomicie rozwinęła się na terenie egiptu, ale nie dlatego, że czerpała z religii staroegipskiej, tylko dlatego, że czerpała ze zwojów biblioteki aleksandryjskiej.

naturalnym zapleczem gnostycyzmu jest zaratusztrianizm i manicheizm, które kładły nacisk na dualizm dobra i zła, światła i ciemności, ducha i materii, dlatego starałem się wyłuskać te nurty zwane gnostycyzmem, które rozwinęły się na dualizmie zaratusztriańskim.

dodatkowo próbowałem wyłapać wpływ myśli greckiej (pitagorejczyczy, platon i, przede wszystkim, plotyn), gdyż one prawdopodobnie nie wzięły się z gorącej greckiej atmosfery, tylko zostały zaczerpnięte z bliskiego wschodu, a być może z hinduizmu i buddyzmu.

natomiast wpływy egipskie, przede wszystkim hermetyzm (hermes trismegistos) starałem się pomijać, jako obce wtręty, kto wie czy nie wymyślone przez późniejsze nurty ezoteryczne.

w gnostycyzmie zmienia się koncepcja zbawienia w porównaniu z hinduizmem i buddyzmem, nie chodzi już o połączenie się z bogiem, ale o zbawienie przez mękę chrystusa, gnozę, ascezę, sprawiedliwe życie itp przyczyny.

w gnostycyzmie gdzieniegdzie odżywa myśl o reinkarnacji, jednakże nie jest ona tak silnie rozwinięta jak w hinduizmie i buddyzmie.

zbyt rozbudowany jest w wikipedii nurt apokryfów gnostyckich (zwłaszcza z nag hammadi). ich wpływ na teorię gnostycką nie był tak duży jakby to wydawało się czerpiąc wiedzę o gnostycyzmie z wikipedii.

nie można też nie odnieść wrażenia, że mentalność hinduistyczno-buddyjska jest całkowicie odmienna od mentalności judejsko-chrześcijańskiej. o ile na trenach azji mówi się o różnych sampradajach, szkołach, liniach przekazu, które konkurują pomiędzy sobą, ale rzadko dochodzi do prześladowań, o tyle na terenie panowania chrześcijaństwa mowa jest o herezjach, błędach i fałszowaniu religii, co bardzo często kończy się prześladowaniem, wojnami, starciami zbrojnymi, inkwizycją i paleniem na stosie przeciwników jedynie słusznej religii.

 

 

Waldemar Mierniczek