13. religia naturalna, preanimizm, animizm, kulty cargo

13. 3. kult, magia (cz 1)

 

kulty

 

kulty herosów/wojowników/wodzów/władców, sił przyrody, płodności, urodzaju, przodków, czaszek, solarny, lunarny, ciał niebieskich, ziemi, matki ziemi (bogini matki), inne matriarchalne, agrarny, żywiołów, ognia, wiatru, wody, oceanów, jezior, rzek, zjawisk atmosferycznych, zwierząt (niedźwiedzia), roślin, drzew, gajów, lasów, wegetacji, chtoniczne, rzemiosła, wiecznie zielonego drzewka.

kult idola (idolatria) to przeświadczenie, że pomiędzy wyobrażeniem bóstwa a nim samym istnieje bezpośrednia więź lub tożsamość, oddawanie czci idolowi było równoznaczne z oddawaniem czci bóstwu. (np wbijanie szpilek w laleczki przedstawiające konkretne osoby).

 

magia

 

noszenie amuletów.

konopie indyjskie używano jako roślinę magiczną.

jemioła uważana była za dar bogów, szczególnie rosnąca na dębach (talizman), miała zdolności magiczne.

indalo uważa się za prehistoryczny symbol magiczny (ok 6 tys pne, andaluzja). przypomina człowieka lub bóstwo z tęczą.

kulty cargo opierają się na naśladowaniu białych przybyszów (magia sympatyczna), np budowaniu lądowisk i pasów dla samolotów, nabrzeży dla statków, magazynów itp, aby bogowie przysłali miejscowym dobra.

ruch johna fruma istnieje od 30 lat na vanuatu. john frum mógł nie istnieć (skrót od john from america). wyznawcy budują symboliczne pasy startowe, aby zachęcić samoloty amerykańskie do przywożenia im dóbr.

ruch księcia filipa powstał w 1974 na obszarze vanuatu po wizycie księcia, który jest obecnie uważany za przywódcę dostarczycieli cargo.

 

totemizm

 

jak najbardziej, np istoty mityczne: thabala (warramungowie, tjinngillowie), często rzeźbione na drewnianych słupach, np 15 metrowe tlingita.

 

szamani i kapłani

 

osobą właściwą do kontaktów z bóstwami (przede wszystkim w celu uzyskania przychylności duchów związanych z obiektami przyrody) był szaman. funkcja kapłana wyodrębniała się powoli.

szamani religii animistycznych pragnąc wejść w kontakt z zaświatami i duchami, osiągnąć zdolność jasnowidzenia lub uzdrawiania, próbowali wywołać ekstazę przy pomocy pejotlu, grzybów halucynogennych, marihuany, rytuału, tańca, muzyki (pw bębny).

do dzisiaj czynni są dongba, szamani animistyczni plemienia naxi (chiny). ich działania zostały zmodyfikowane wpływami bon i taoizmu.

 

czarownicy

 

czarownik był odpowiedzialny za dokonywanie przepowiedni i leczenie za pomocą specjalnych formułek, magicznych zaklęć i wyspecjalizowanych rytuałów. był pośrednikiem pomiędzy żyjącymi a światem zmarłych.

 

ofiara

 

ara to ołtarz ofiarny (pierwotnie wzniesienie lub głaz), posadowiona na szerokich stopniach w formie stołu. boki stołu ozdabiane były reliefem z przedstawieniami historycznymi lub z obrzędami rytualnymi. w górnej części znajdował się kanał ściekowy do odprowadzania krwi ofiar lub płynów ofiarnych. ary stawiano w uświęconych miejscach (przed świątyniami, w świętych gajach, przy źródłach). małe ołtarzyki ofiarne stawiano w domach.

istnieje koncepcja fanatyzmu religijnego jako stanu ekstazy religijnej w czasie składania ofiar bogom.

wyznawcy hauka składają ofiary ze zwierząt na "centralnym ołtarzu".

 

modlitwa

 

modlitwa polega wezwaniu do bóstwa i wywodzi się z praktyk magicznych. początkowo miała formę zaklęcia, później doszły funkcje prośby, podziękowania, elementy hołdu. modlitwie mogą towarzyszyć gesty (np klękanie), akcesoria (np różaniec), taniec rytualny. modlitwa może być mechaniczna (jak mantra).

 

opętanie

 

opętanie to jedno z podstawowych zjawisk ekstatycznych kultów pierwotnych. wyjście z ciała, oddanie ciała do dyspozycji komu innemu, zstąpienie mocy do duszy może być pozytywne lub negatywne. powoduje uboczne reakcje fizyczne jak miotanie, drgawki, stupor.

opętanie przez istoty boskie (bóstwo, demona, ducha, ducha osoby zmarłej), w szamanizmie może wystąpić jako zdarzenie negatywne (przez złego ducha, który powoduje cierpienia i nieszczęścia nawiedzonego) jak i pozytywne (duchy prowadzące do ekstatycznego świata bogów lub przodków.

 

liczby, numerologia

 

siódemka była liczbą magiczną od zawsze.

w grocie lascaux, w sali byków przedstawiono siedem byków nacierających na głowę konia.

kopiec silbury hill, kosmiczna góra (anglii) z ok 2700 pne jest zbudowany z siedmiu kondygnacji, z tego jedna zachowała się pod ziemią.

 

miejsca kultu

 

gaje, lasy, miejsca z dostępem do wody (rzeki, jeziora, źródła), góry i inne miejsca przyrody.

świątynie występowały najpierw jako miejsca zaaranżowane w jaskiniach lub hypogea, podziemne pomieszczenia drążone w skale. hypogea służyły także jako miejsca pochówku. najczęściej były powiązane z bóstwami chtonicznymi.

w przyrodzie budowano wielkie kręgi kamienne (kromlechy), które służyły do kontaktowania się z bogiem.

rolę cmentarzy pełniły kopce wznoszone dla pochówku. pełniły one także funkcje kultowe, obronne i obserwacyjne.

groby galeriowe (do 60 m dł i 5 m szer) były nakrywane kamiennym sklepieniem (katalonia, francja, belgia, holandia, niemcy, skandynawia, pd włochy).

powszechnie stosowano kremację (ciałopalenie). budowano groby popielnicowe, w których składano urny z prochami i groby jamowe, w których prochy wsypywano do jamy grobowej.

 

 

Waldemar Mierniczek