14. religie indian i eskimosów

14. 5. dusze, duchy przodków, reinkarnacja

 

14. 5. 1. duch

 

członkowie plemienia achuar wierzą w duchy. pomyślne łowy może zapewnić jedynie harmonijne współżycie ze zwierzyną i jej duchami opiekuńczymi. 

istnieje świat duchów (xigagai) - istot bez krwi (piraha). duchami pory suchej są: yakairiti, pory deszczowej: saluma i kateoko (enawene nawe). 

wszystkie elementy natury (wzgórza, strumienie, jaskinie itd) mają swoje duchy. duchy jaskiniowe, które często są przodkami mieszkańców miast, można prosić o radę i wsparcie. życzenie na łożu śmierci jest wiążące, jego niespełnienie duchy mogą karać chorobą lub nieszczęściem. do duchów można modlić się w przydomowych kapliczkach, jaskiniach, na wzgórzach, tunelach pod miastem san mateo (czuhowie).

kaczyni to duchy natury, wysłannicy bogów, pośrednicy między światem bógów i światem ludzi. zidentyfikowano ok 300 kaczynów różniących się imieniem, maską, barwami, ozdobami z piór, skóry i materiału, zachowaniem, gestami, dżwiękami i krokami tanecznymi. kaczynami nazywa się także przebranych i zamaskowanych członków plemienia, mężczyzn uosabiających zarówno męskie jak i żeńskie duchy. w trakcie ceremonii osoby te stają się duchami (hopi, zuni, pueblo).

makunaima to dobry duch (macusis).

stworzycielką złych duchów była gauteovan - bogini-matka (kagaba).

apacze bali się duchów. wielki stwórca ulzen wysłał na ziemię ga'an (tańczącego kruka lub ducha gór) jako przewodnika i nauczyciela ludzi, którzy te ziemie zamieszkiwali. biało malowana kobieta i jej syn dziecko wody są duchami opiekuńczymi gór (ga'an).

złe duchy czyhały na ludzi, wyobrażane były jako węże z rogami na głowie. duch zwierząt mieszka w kościach, dlatego nie wolno ich było wyrzucać, dlatego wieszano je na drzewach, aby obrosły mięsem i stały się zwierzyną łowną (irokezi).

za ducha lub wielkie człekopodobne ponadnaturalne stworzenie uważano wendigo (algonkingowie).

świat został zniszczony przez potop wody i ognia spowodowany przez trzy wielkie duchy: mokanaimy, aimon-kindi i morereway, które wałczyły między sobą (arawak).

pillanowi podlegały złe duchy huecuvoe i cherruves. kueyen chroniła przed złymi duchami i odganiała je, gdy jakaś ważna osoba była bliska śmierci. sompallwe jest duchem jezior (mapuche).

jedno ze świąt inków nazywało się „oczyszczenie cuzco ze złych duchów.

hank'o q'awani acacila, męski duch gradu i lodu, mieszkał na jeziorze titicaca na wyspie amantani. aucca, duch gór, był wzywany przez czarowników do pomocy w okresie leczenia (ajmara).

ah duce był duchem powodującym tęczę po ulewnym deszczu. w xibalbie rządzą duchy chorób i śmierci (majowie).

zwyczaj preparowania głów tsantsa po odprawieniu specjalnych rytuałów zabezpieczał wojownika i jego plemię przed zemstą ducha zabitego wroga (jivaro).

nagi (duch śmierci) jest aspektem wakan tanka. podczas odprawiania rytuału yuwipi pojawiały się duchy w formie iskier. skalp zachowywano przez rok wierząc, że w tym czasie duch oskalpowanego unosi się z pobliżu. po roku podczas specjalnego święta skalp niszczono, uwalniając duchy. zadaniem kamieni kwarcowych było zatrzymanie złych duchów. (dakotowie).

 

 

Waldemar Mierniczek