14. religie indian i eskimosów

14. 8. 2. 3. inicjacja

 

z ogromnej ilości indiańskich rytuałów i zwyczajów inicjacyjnych, tu tylko kilka.

wchodzący w dorosłość mężczyzna pozyskuje podczas rytuałów inicjacyjnych ducha opiekuńczego (północna i centralna ameryka).

pierwsze udane polowanie stanowiło rytuał inicjacyjny dla chłopców (kikapowie).

młody człowiek zobowiązany jest zabić zwierzę, o którym śnił podczas inicjacyjnego postu. jego pazury, skórę i pióra chowa do woreczka. stają się one jego "lekami" (indianie).

członkowie plemienia alibamu chłoszczą chłopców i dziewczęta podczas inicjacji. po chłoście czeka ich wykład jednego ze starszych członków rady plemiennej.

taniec słońca to uroczystość religijna i inicjacyjna, która odbywa się w połowie lata. uroczystości są poprzedzone czterema dniami przygotowań (post, bezsenność). taniec ma miejsce najczęściej w centralnie umieszczonym tipi. przez cztery dni trwają tańce ku czci słońca, uczty, modlitwy (np do ducha słońca), pieśni cierpienia. punktem kulminacyjnym jest wspomniany taniec, podczas którego inicjowani doznają ekstazy i wizji. chłopcom na plecach i piersiach nacina się mięśnie, przewleka kołki i na rzemiennych sznurach podciąga ciała w ten sposób, by nie dotykały ziemi. do kołków przywiązuje się tarcze, strzały i łuki. chłopcy wiszą tak długo, póki mięśnie nie pękną lub inicjowani nie stracą przytomności. odczepienie to moment symbolicznej śmierci. chłopiec pełza dookoła tipi w kierunku ołtarza, gdzie na czaszce bizona siedzi kapłan, który odcina chłopcu toporkiem mały palec jako ofiarę dla sił nadprzyrodzonych. potem dwóch dorosłych ciągnie inicjowanego po ziemi, dopóki nie zerwą się ostatnie włókna mięśni i nie odpadną przyczepione do niego przedmioty (indianie prerii z wyjątkiem paunisów, wichita, omaha i kilku plemion dakotów).

podczas uroczystości inicjacyjnych (np inicjacji seksualnej dziewcząt), duchy opiekuńcze są odgrywane przez tancerzy w maskach (apacze).

kikapowie stosowali wobec dziewcząt wykluczenie menstruacyjne, które było długie i rygorystycznie przestrzegane. dziewczyna była pouczana przez starsze kobiety jak ma się zachowywać wobec mężczyzn.

 

14. 8. 2. 4. zdrowie/choroby (cz 1)

 

choroba powodowana jest gniewem bóstwa z powodu niewłaściwego traktowaniem natury (apacze).

podczas obrzędów płodności rolniczej proszono nenechena o zdrowie (mapuche).

pillan odpowiada za epidemie (mapuche).

poxlom to bóg choroby (tzeltalowie).

nanautzin jest bogiem choroby (aztekowie).

ixquic panowała nad chorobami za pomocą ptaka muan, przynosiła je i przepędzała (kicze).

złe duchy opiekuńcze, złośliwe, wyrządzające szkody demony anchanchu, związane z określonymi miejscami, zwykle jaskiniami, są źródłem chorób i śmierci (ajmara).

prastary świat xibalba mroczył ludzkie umysły, przynosił długie nieuleczalne choroby, cierpienia i śmierć. nadmiar złych myśli popychał ludzi do występku, zbrodni i samobójstw. według innego ujęcia xibalba to zaświaty, w których rządzą duchy chorób i śmierci (majowie).

duchy xibalby xiquiripat i cuchumaquic sprawiały, że krew uchodziła z ludzi. ahalpuh i ahalgana zsyłali opuchliznę i ropnie. strażnicy chamiabac i chamiaholom trzymając drewniane pałki sprawiali, że ludzie chudli, aż zostawały z nich szkielety i czaszki. strżnicy zabierali swe ofiary wychudzone na śmierć. ahalmez i ahaltocob sprowadzali nieszczęście na ludzi powracających do domu lub znajdujących się w ich pobliżu. ofiary znajdowano poranione lub martwe, leżące na ziemi z twarzą zwróconą do góry. xic i patan byli odpowiedzialni za nagłą śmierć podróżnych, rzucali się na wędrowców ściskając im gardło i pierś, aby krew podeszła do ust. ludzie umierali wymiotując krwią (majowie).

hozan-ek i hobnil to bóstwa szaleństwa, ale przychylne dla ludzi. can tzicnal był mniej przychylny ludziom (majowie).

xipe totec zsyłał choroby jak dżumę, ospę, strupy, ślepotę, kiedy był zaniedbywany przez ludzi lub na tych, którzy go obrazili. skóry ściągnięte ze złożonych w ofierze wojowników i ubrane na siebie leczyły choroby zsyłane przez tego boga. należało prosić go o życiodajne siły (aztekowie).

życzenie wypowiedziane na łożu śmierci jest wiążące, a jego niespełnienie duchy karzą chorobą lub nieszczęściem (czuhowie).

kukulkan jest twórcą medycyny (toltekowie).

ahau chamahes jest bogiem medycyny. cit bolob tun jest bogiem medycyny. ixchel to bogini lecznictwa i medycyny. azal uoh jest patronką medycyny (majowie).

itzamna, patron medycyny, nauczał kapłanów wykorzystywania ziół w trakcie leczenia. w miesiącu zip wzywano go jako boga medycyny. jako patron roku ix przynosił omdlenia, niemoc i ataki apopleksji. itzamna pod postacią kinich ahau był bogiem zdrowia i medycyny, wraz z żoną kak tan chel wcielał się w szaleńczą chorobę arara, którą ludzie zarażali się przez wiatry wysyłane przez papugę uucub k'aquix (majowie).

ixtlilton to bóg medycyny. jeżeli odmówi się do niego odpowiednie modlitwy i złoży właściwe ofiary, dostarcza choremu czarę z uzdrawiającym napojem (majowie).

yohualticitl jest matką medycyny, lekarzy, panią kąpieli parowych (aztekowie, toltekowie).

patecatl jest bogiem medycyny. ixcuina, bogini medycyny, zsyłała niektóre choroby np padaczkę (aztekowie).

ixtlilton to bóg uzdrawiania. toci to patronka akuszerek i leczenia, łączono ją z kąpielami leczniczymi (aztekowie).

 

 

Waldemar Mierniczek