14. religie indian i eskimosów

14. 8. 2. 5. bogactwo/bieda  

indianie nie przywiązywali dużej wagi do bogactwa rozumianego jako posiadania dóbr materialnych.

do karła anchancho należały pokłady złota i srebra i przedmioty wykonane z tych surowców (ajmara).

człowiek bogaty nie jest wpuszczany do bram nieba, jeżeli nie przyniesie go tam człowiek biedny, którym bogaty opiekował się za życia (majowie).

uaxac yol kauil stanowił uosobienie nadmiaru, dostatku, sytości (majowie).

quetzalcoatl był bogiem dobrobytu, opiekunem człowieka (aztekowie).

do chantico kierowano modły, żeby chroniła wszystkie drogocenne rzeczy pozostawione w domu (aztekowie).

ixcuina, bogini brudu, zjadała wszelki brud, przez co dokonywała oczyszczenia świata (aztekowie).

wejście do hoganu było zawsze zlokalizowane od strony wschodniej, aby można było przywitać wschodzące słońce i zapewnić bogactwo i szczęście w domu (nawahowie, apacze).

niezwykle ciekawym zwyczajem, niespotykanym wśród innych grup ludzkości, był potlacz, czyli zwyczaj obdarowywania gości lub niszczenia własnych dóbr materialnych w celu wywołania uczucia poniżenia u gości. goście powinni odpowiedzieć tym samym. granicą było spalenie chaty gospodarza. z czasem wypracowano zasadę przesady, która zabraniała wodzowi uszczuplenia swojego majątku w stopniu mogącym zagrozić dobrobytowi wioski (chyba chodzi o istnienie wioski?) (tlingit, haidowie, tsimshian, kwakwala).

 

14. 8. 2. 6. dobro (szczęście)/nieszczęście

 

votan jest bogiem dobroczynnym (majowie).

hahgwehdiyu przynosił dobro (irokezi).

quetzalcoatl to pierzasty wąż, opiekun przynoszący szczęście i zapewniający pomyślność (olmekowie).

orzeł to strażnik chroniący ludzi przed złem (szoszoni, wrony).

kueyen to łaskawa i opiekuńcza bogini księżyca, jedyne pozytywne bóstwo troszczące się o losy rasy ludzkiej, inni bogowie mieli złośliwe natury (mapuche).

pillanowi (jako tralkanowi fucha) składano ofiary w celu uzyskania jego łaskawości i aktywności (mapuche).

podczas ceremonii związanej z zimowym przesileniem wznoszono modły do toquichena i raninhuenu o pomyślność na nadchodzący rok (mapuche).

tlazolteotl niszczy wszystko co negatywne i grzeszne (aztekowie).

chauc panował nad środkami egzystencji (tzeltalowie).

xochiquetzal to bogini zabawy (aztekowie, toltekowie).

kokopeltiyo - męski kokopelli, grający na flecie, który był jego atrybutem, odwiedzał wioski i rozsiewał dobry humor i szczęście swoją muzyką (hohokam, hopi).

podczas snów i wizji otrzymywano "leki", których zastosowanie gwarantowało dobro społeczności i zainteresowanemu (indianie prerii). kri nazywali je "mitewin".

w hoganie wejście zawsze było umiejscowione na stronie wschodniej, żeby można było przywitać słońce o wschodzie, co zapewniało bogactwo i szczęście w domu (nawahowie, apacze).

jadeit przynosił szczęście, dlatego wykonywano z niego serca posągów (indianie prekolumbijscy).

kaloaraik to bóg zła, który stworzył świat (toba).

cit bolon ua to bóg podziemi i zła (majowie).

hahgwehdaetgah przynosił zło (irokezi).

tezcatlipoca jest bogiem zła i zemsty, a także opatrzności (aztekowie).

nieszczęście jest wynikiem gniewu bóstwa. gniew spowodowany jest niewłaściwym traktowaniem natury (apacze).

yakairiti to panowie nieszczęścia (enawene nawe).

ixbalanque i hunahpu mogli być dobrotliwi lub mogli przynosić nieszczęście (kicze).

tlahuizcalpantecutli w niektóre dni ciskał oszczepem w ludzi. był winny za nieszczęśliwe wypadki i przypadłości życiowe (aztekowie).

w czasie drugiej fazy księżyca tlazolteotl była boginią niepewności (aztekowie).

tzul był odpowiedzialny za gnicie i przemijanie. w miesiącu 6 xul poświęconemu tzulowi nie podejmowano ważnych decyzji i nie planowano przyszłości (majowie).

zac cimi przynosił zniszczenie w latach hix (majowie).

jaguar przynosił katastrofy i intrygi w miesiącu 15 muan (majowie).

dni feralne - xma kaba kin - to pięć ostatnich dni roku (indianie mezoameryki).

iltztlacoliuhqui jest symbolem bezrozumnego uporu i zaślepienia (aztekowie).

ixcuina, bogini niepewności i hańby, symbolizuje siły niszczycielskie. bogini zjadała wszelki brud przez co dokonywała oczyszczenia świata (aztekowie).

xtlilton jest bogiem kłótni, ale także uczt i zabaw, przyjemności i rozrywki (aztekowie).

życzenie wypowiedziane na łożu śmierci jest wiążące. jego niespełnienie duchy karzą chorobą lub nieszczęściem (czuhowie).

 

Waldemar Mierniczek