15. religie afryki (z wyjątkiem egiptu i nubii)

15. 2. najważniejsi bogowie

 

15. 2. 0. bóstwo jedyne (absolut)

 

wydaje się, że idea bóstwa absolutnego nie wykształciła się w afryce. natomiast idea bóstwa jedynego jak najbardziej.

najbliższe idei bóstwa absolutnego jest przekonanie, że bóstwo jest nieosiągalne dla człowieka i wykracza poza ludzkie zrozumienie (bantu).

ngai (mulungu) to jedyny bóg, niewidzialny, mieszkający w niebie albo w ukryciu, nie wiadomo gdzie (kamba).

ngai to jedyny bóg; mieszka na świętej górze kirinyadze (kikuju).

enkai (engai) to jedyny bóg. enkai jest jednocześnie boginią (masajowie).

waaq to jedyne, najwyższe, uniwersalne bóstwo (oromowie).

waaq to jedyne bóstwo (somalijczycy).

 

15. 2. 0. 1. bóstwo najwyższe

 

pojęcie najważniejszego bóstwa lub najważniejszych bóstw zostało w afryce przyswojone i z zasady plemiona nie mają problemu z identyfikacją tych bóstw, które najczęściej nie mają płci, a to:

 

- nzambi - najwyższa istota (ndembu),

- nzambi (nzumbe) - najważniejszy bóg (mbundu, kongo, luba),

- suku - najważniejszy bóg (owimbundu),

- lu (słońce) jest istotą najwyższą (mumuye),

- nhialik (dinkowie),

- byt najwyższy akoran (gran canaria),

- aczihuran (teneryfa),

- moreyba - najwyższa bogini, która opiekowała się kobietami i eraoranhan - bóg, który opiekował się mężczyznami (hierro),

- abora (la palma),

- achaman (guanczowie),

- nommo, syn stwórcy świata boga amma (dogonowie),

- bóg najwyższy, któremu podlegają bóstwa spłodzone przez mawu i lisa (ewe),

- oronjag i jemaja - rodzice szango lub obatala jako oriszanla (wielkie bóstwo), który stoi na czele wszystkich innych bóstw lub olodumare (olorun) jako najwyższy z bogów, który zainicjował akt stworzenia (jorubowie),

- ala, amadioha i czukwu (wielki duch), troje najważniejszych bogów ibów, ala jest kobietą,

- bumba - pierwotny i samoistny bóg, ojciec njonje ngany, czongandy, czedi bumby, twórca innych bytów, w tym planet, zwierząt i ludzi (buszongo),

- kwot - duch, najwyższy bóg-stwórca (neurowie),

- njame, odomankoma i njankopon - najwięksi bogowie ludu akan,

- kly - największy z buszmenów, wykazujący nadmiar sił decydujących o dzikim i nieposkromionym charakterze,

- leza (ba-lla, batoga, wembowie),

- lesa - bóg najwyższy, oznaczający również to co wielkie i nadzwyczajne (konde),

- makumba (bantu).

role hierogamiczne pełnią np ala i czukwu u ibów i mawu i lisa u fonów.

role tricksterskie przynależą do:

- edszu, boskiego posłańca i oszusta (jorubowie),

- anansi, pana pająka, wielkiego oszusta, stwórcy świata, dawcy kultury, który ma cechy człowieka i pająka, zachowuje się jak człowiek, ale przybiera postać pająka i mieszka w społeczności zwierząt; anansi symbolizuje zdolność człowieka do odnoszenia zwycięstwa pomimo przewagi przeciwnika dzięki sprytowi i sile rozumu; inni widzą rzeczy takimi jakimi on chce, żeby je widzieli, ale za swoje wybryki musi zapłacić wstydem i zostać ukarany (akan).

 

 

Waldemar Mierniczek