16. religie aborygenów
16. 0. problemologia
tu będzie zasadniczo wiedza, którą ujawniłem w podrozdziale
0.3. „religie aborygenów”, traktując napisanie tamtego rozdziału jako
rozgrzewkę.
wiedza będzie tylko nieznacznie powiększona, ale za to w
kolejności wynikającej z drzewa religii i w układzie zgodnym ze standardowym
spisem treści, według którego działam.
gdyby nie było rozdziału 0.3. „religie aborygenów” i do
poznawania haseł przystąpiłbym teraz, prawdopodobnie zakres wiedzy, który
wycisnąłbym z haseł wikipedii byłby większy, ale wydaje mi się, że nie ma sensu
czytać tych samych haseł po raz drugi.
16. 1 stworzenie
świata, bogowie, żywioły
przed stworzeniem świata istniał czas snu, w którym nic nie
było i nic się nie działo.
wśród stwórców świata możemy wymienić:
- einganę,
- altjirę, który
stworzył świat, a następnie wycofał się (deus
otiosus) (arandowie),
- bundjila,
- trojaczki djanggawul
- trojaczki, które stworzyły zwierzęta i rośliny i krajobraz,
- gidję - twórcę
kobiet,
- mangar-kunjer-kunję,
który stworzył ludzi,
- nogomaina,
który stworzył z niczego sam siebie,
- tęczowego węża,
stwórcę wysokich gór,
- wagyla, który
stworzył drogi wodne dookoła południowego zachodu australii zachodniej,
- yhi,
- banumbirra,
ducha-stwórcę, która powołała do życia i nadała imiona wielu stworzeniom (yolgnu).
bracia bagadjimbiri
nazwali wszystkie istoty.
bobbi-bobbi, bóg
drugiej generacji (olbrzymi wąż) wyrwał sobie żebro i utworzy bumerang.
zuchwali ludzie przedziurawili bumerangiem niebo, które za karę pożerało
zuchwalców.
do wielkich bogini możemy zaliczyć einganę i kunapipi.
boginiami matkami były także wauwaluk,
anjea i cunnumbeille.
do pozycji trickstera pretendują bamapama (bamapana),
który jest kłótliwy i wszędzie wprowadza chaos, oraz mała, wiotka mimi, która zwabiała do jaskini ofiary
i więziła je.
axis mundi jest
obecny wśród aborygenów, np słup kosmiczny przekazany przez numbakulę (achilpa) oraz inne słupy.
duchy przodków nazywano dhakhan.
przodkiem ludów australii był tjinimin. waramurungundi
była pierwszą kobietą, a wuragag pierwszym
mężczyzną.
heros i'wai był bohaterem
kultury koko y'ao. innym herosem
aborygenów jest wurrunna.
wiara w duszę jest wśród aborygenów powszechna. w centrach totemicznych
mieszkają zarodki żywych istot - duchy czekające na kolejne wcielenie, co
oznacza, że reinkarnacja nie była obca ludom australii.
bogami nieba byli baiame,
bundjil i mungan-ngaua.
gnowee to duch
słoneczny, który żył przed powstaniem słońca. walo - bóg słońca. wuriupranili
to bogini niosąca pochodnię słońce, a yhi
to bogini słońca i światła.
bahloo to duch
księżyca podobnie jak gidja. kidili jest księżycowym człowiekiem.
zbierano się po zachodzie słońca w oczekiwaniu na wschód wenus (banumbirr). we wczesnych godzinach rannych widać linę światła
łączącą wenus z ziemią (prawdopodobnie światło zodiakalne), dzięki tej linie, z
pomocą dekorowanego "słupa gwiazdy porannej" ludzie mogą porozumiewać
się ze zmarłymi i przekazywać, że pamiętają o nich i kochają ich (yolgnu).
dusze braci bagadjimbiri zamieniły się w obłok magellana.
trzech rybaków wypłynęło w czasie głodu na ryby stanowiące
totem ich plemienia, czym rozgniewali słońce, które wezwało chmury, morze i
wiatr do utworzenia trąby powietrznej i ukarania rybaków. rybacy zostali
uniesienie z łodzią do nieba, teraz są trzema gwiazdami w pasie Oriona.
bundjil to
gwiazda altair.
mamaragan to bóg
błyskawic, jego głosem jest grzmot.
emanacją dhakhana
jest tęcza. mungan-ngaua to
południowa zorza polarna.
julunggul jest
boginią pogody.
bogowie wody:
- eingana,
- birrahgnooloo
zsyłający powódź.
- baiame zsyłający
deszcz,
- wondżiny, personifikacje
deszczu, zamieszkujące źródła, kałuże, zsyłające burze,
- bunbulama -
duch deszczu,
- djunkgao
powodujący powodzie i prądy oceanu,
- tęczowy wąż mieszkający
w studniach artezyjskich, rządzący wodą na pustyni, sprowadzający deszcze,
- wollunqua -
duch deszczu,
- wuluwaid - duch
deszczu.
podania o potopie znajdujemy, między innymi, w arnhem land, maung, gunwiggu, gumaidj, manger, na terenach wokół rzeki fitzroy,
w mount elliot, australii zachodniej, andingari,
wiranggu, narrinyeri, wiktorii,
okolicach jeziora tyres, kurnai, południowo-wschodniej australii.
bogiem ziemi był eingana.
Waldemar Mierniczek
Komentarze
Prześlij komentarz