18. religie azji (nowa gwinea, indonezja, filipiny, indochiny, mongolia, syberia, azja środkowa, ludy tureckie, kaukaz, hunowie i inne ludy z okresu wędrówki ludów)

18. 2. 1. bogini matka, matriarchat

 

bogini matek ci w azji dostatek:

- kotrrawaj (tamilowie),

- kumang (ibanowie),

- dżesztak (kalasze),

- satanaja - matka nartów, bóstwo matriarchalne i bogini płodności (epos o nartach),

- umaj - bogini-matka i partnerka tengriego (ludy tureckie),

- eke etugen - matka-ziemia, żeńska bogini ziemi (mongołowie),

- lumimuut - zrodzona z kamienia bogini-matka, żona i matka toara (alfurowie, minahassowie),

- thien y a na, ba chua xu, ba chua kho, lieu hanh, au co (wietnamczycy).

najstarsza kobieta ludu minangkabau cieszy się największym szacunkiem i decyduje w sporach i problemach, ma pieczę nad rodzinnym dziedzictwem (np ceremonialnymi tkaninami, biżuterią, naczyniami).

 

18. 2. 3. pierwsi ludzie

 

aram to praojciec (ormianie).

kartlos, praprzodek gruzinów to syn togarmy, wnuk gomera, prawnuk jafeta, praprawnuk noego. togarma miał ośmiu synów: hajka, kartlosa, bardosa, mowakosa, lekosa, herosa, kaukaza i egrosa uważanych za protoplastów różnych ludów kaukaskich. synami kartlosa byli mcchetes, gardabnis, kakchis, kukchis i gechianis (gruzini).

satanaja jest matką nartów (epos o nartach).

bracia erlik i ulgen stworzyli ludzi. olgudek to praojciec szorów.

na górze zostało stworzone niebo, a na dole ziemia, pomiędzy nimi stworzono ludzi. tengri nie był stwórcą (ludy tureckie).

tengri ustanowił porządek we wszechświecie i wyznaczył losy ludzi (ludy tureckie, ludy mongolskie, hunowie).

bóstwa tengeri stworzyły człowieka, na którego złe demony zesłały nieszczęścia (buriaci).

pierwszy człowiek batara guru zstąpił na ziemię z wyższego świata (boting langiq) kiedy jego ojciec bóg patotoqe został przekonany przez sługi, żeby posłać na pustą ziemię syna (la galigo).

bogini hainuwele została zamordowana przez istoty pierwotne. z jej ciała mulua satene uczyniła bramę, przez którą przeszły pierwsze istoty, w tym ludzie (wemalowie).

syngalezi pochodzą ze związku lwa (sinha) z bengalską księżniczką.

turcy uważają się za potomków wilka.

przodkiem ludzi był niebiański wilk (mongołowie).

kinh du'o'ng vu'o'ng miał syna lac long quan (smoczy władca lac), który ze swoją żoną au co stali sią rodzicami wietnamczyków wydając 100 dzieci, protoplastów 100 nazwisk i rodów, wśród nich były także ważniejsze duchy, np duch górski, król góry tan viet, następca ojca.

inna wersja: au co jest matką plemion. ludzie pochodzą ze związku feniksa symbolizującego życie na lądzie i smoka symbolizującego życie w wodzie. przybrali ludzką postać jako matka au co i ojciec lac long quan. ze związku urodziło się 100 dzieci, 50 zabrał ojciec na niziny nadmorskie, a reszta została z matką z górach (wietnamczycy).

inna wersja mitu: au co była ptakiem, a lac long quan smokiem i wnukiem cesarza than nonga. au co zniosła 100 jaj, które zapłodnił lac long quan (wietnamczycy).

 

18. 2. 5. bóg władca

 

deifikowano czyngis-chana. wykonano jego idola i umieszczono na wozie przed domostwem. składano mu dary, w tym narowiste konie i inne zwierzęta. zabijano je starając się nie łamać kości, kóre później były palone. oddawano chanowi cześć boską pokłonami na stronę południową. po jego śmierci oddawano cześć złotemu posągowi czyngis-chana w obozie batu (mongołowie).

ałan-goy, wdowa po tengri, urodziła trzech synów. najmłodszy bodonczas, pozornie głupiec, dokonał podbojów i dał początek rodowi bordżigin. w ten sposób uzyskał monopol na tytuł chana. jego potomkiem w czwartym pokoleniu był kajdu. do klanu bordżigin należała matka czyngis-chana hoelun i jego najważniejsza żona borte (mongołowie).

 

 

Waldemar Mierniczek