18. religie azji (nowa gwinea, indonezja, filipiny, indochiny, mongolia, syberia, azja środkowa, ludy tureckie, kaukaz, hunowie i inne ludy z okresu wędrówki ludów)

18. 3. 3. księżyc

 

bogowie księżyca:

- księżyc (protobułgarzy, awarowie, hunowie),

- księżyc, który jest święty (mongołowie),

- nang tani, która wychodzi z drzewa i staje się widzialna zwłaszcza w czasie pełni księżyca (tajowie).

amirani miał na ciele symbole księżyca i słońca, co świadczyło o jego półboskim pochodzeniu (swanowie).

gwiazda i półksiężyc jako symbol ludów tureckich powstał przed islamem (ludy tureckie). tu symbol półksiężyca i ośmioboczna gwiazda na fladze pantureckiej (źródło wikipedia).

popularność manicheizmu w kaganacie ujgurskim spowodowała popularność odniesień do słońca i księżyca.

zając był łączony z księżycem. noszono amulety w formie lunarnej (awarowie).

 

18. 3. 4. gwiazdy, planety i inne ciała niebieskie

 

protobułgarzy czcili gwiazdy.

mongołowie oddawali cześć zjawiskom astronomicznym i odwoływali się do astrologii.

gwiazda i półksiężyc jako symbol ludów tureckich powstał przed islamem (ludy tureckie). gwiazda turecka na fladze pantureckiej, zamieszczona w podrozdziale poświęconym księżycowi ma osiem promieni.

 

18. 3. 5. ogień, kowal

 

bogowie ognia:

- ogień (ujgurzy, awarowie, hunowie),

- tlepsz - boski kowal (epos o nartach),

- szible - bóg burz i błyskawic (szapsugowie),

- kuar - bóg piorunów; aby go przebłagać składano mu ofiary (hunowie),

- tsovinar - ognista istota, która zmuszała deszcze i grad, by spadały z nieba (ormianie),

- vahagn - bóg piorunów i ognia (ormianie),

lumawig to bohater, który nauczył ludzi krzesania ognia (ifugao, bontokowie, kankanajowie).

sosruko ukradł ogień i przekazał go ludziom (epos o nartach).

heros amirani rzucił wyzwanie bogom, porwał kamar (symbol ognia) i nauczył lud podstaw metalurgii. za karę bogowie przykuli go do skały lub żelaznego pala w górach kaukazu, a orzeł codziennie wydziobuje mu wątrobę, która odrasta w nocy. wierny pies liże łańcuchy, by je stopić, jednak gdy stają się cienkie, bogowie zsyłają kowali, żeby je naprawili. inna wersja: jaskinia, w której został przykuty amirani ukazuje się ludziom raz na siedem lat (gruzini).

ogień jest symbolem ludów tureckich.

ogień jest święty. nie można wkładać noża lub siekiery do ognia, gdyż to osłabia ducha ognia. ogień ma moc oczyszczająca przed złem. obawiano się kar boskich, których przejawem był piorun. kiedy piorun uderzył w stado, chan na trzy lata zrzekał się dziesięciny (mongołowie).

uważano, że kowale są związani z szamanami, dlatego mogli leczyć choroby, udzielać porad, wygłaszać przepowiednie. kowale mają moc większą niż duchy, gdyż duchy boją się dźwięku kutego żelaza (jakuci).

nat mahagiri był w ludzkim wcieleniu kowalem maung tint de, synem kowala u tint dawa. władca tagaung obawiał się, że kowal pozbawi go tronu, więc kowal ukrył się w małej wiosce. król poślubił jego siostrę hmanadawgyi i poprosił, aby skłoniła brata do wyjścia z ukrycia, aby objął urząd królewski. wtedy król aresztował go i polecił spalić żywcem przywiązanego do drzewa champaki (magnolia champaca). siostra rzuciła się w płomienie i umarła wraz z nim. tylko głowy pozostały. hnamadawgyi umarła z powodu oparzeń i stała się natem. żona maunga tint de zmarła z żalu (mjanma).

thonbanhla jest czasami przedstawiana z przytwierdzonymi do ramion znakami królewskimi w postaci płomieni (mjanma).

z ramion nata min sithu wyrastają płomienie - symbole władzy królewskiej (mjanma).

chodzenie boso po rozżarzonych węglach lub kamieniach znany jest jako obrzęd oczyszczenia, uzdrowienia, odrodzenie, przejaw transcendencji. wykonują go małe dziewczynki na bali podczas ceremonii sanghyang dedan.

częścią święta wiosennego zhogulun akhsibaj są skoki przez ognisko (udyni).

 

18. 3. 6. powietrze

 

bogowie zjawisk atmosferycznych:

- szible - bóg burz i błyskawic (szapsugowie),

- barsamin - bóg pogody (ormianie),

- tsovinar - ognista istota, która zmuszała deszcze i grad, by spadały z nieba (ormianie),

- vahagn - bóg chmur (ormianie),

- naty związane z określonymi zjawiskami pogodowymi np burzą (mjanma).

kiedy bóg ukończył tworzenie świata, dostrzegł, że nie wszystko udało się tak jak zaplanował. szczególnie zawiódł się na ludziach, którzy łamali zasady i nie wykazywali poprawy. zesłał na ziemię wichurę, aby zmiotła wszystko z powierzchni ziemi. wszystkie stworzenia ratowały się ucieczką tratując inne, ale nie było gdzie się schronić przed ogromnym huraganem. jedynie szara wilczyca oparła się chroniąc swoje małe. bóg nakazał wiatrowi wiać silniej, ale wilczyca nie poddawała się. bóg zrozumiał, że dopóki chociaż jedno stworzenie mu się opiera, nie uda mu się zniszczyć ziemi i odstąpił (czeczeni).

znany jest przypadek, kiedy szaman wywołał burzę w czasie bitwy, co przesądziło o zwycięstwie awarów.

cuur, flet prosty z trzema otworami z drewna modrzewiowego, wytwarzał dźwięki muzyki, które były uważane za nadnaturalne. zapewniały dobrą pogodę. (hunowie, kałmucy, mongołowie, kazachowie, tuwińcy).

 

 

Waldemar Mierniczek