18. religie azji (nowa gwinea, indonezja, filipiny, indochiny, mongolia, syberia, azja środkowa, ludy tureckie, kaukaz, hunowie i inne ludy z okresu wędrówki ludów)

18. 9. 3. 2. szamani

 

szamanizm jest najważniejszym aspektem religii azjatyckich. w Azji szamanizm pełnią ważniejszą rolę niż np w afryce, wśród indian prerii, czy ameryki południowej.

szamanizm występował np u takich ludów i plemion jak jakuci, czukcze, chakasowie, kazachowie, rouran, semangowie, dagurowie, yugur, ludy tureckie, tubalarzy, teleuci, kereszeni, awarowie, xibe, dżurdżeni, jukagirzy, ketowie, ujgurzy, ewenkowie, eweni, nanajowie, orokowie, oroczanie, orocy, negidalowie, udehejczycy, ulczowie, alutorzy, eńcy, czuwańcy, chazarzy, dołganie, szorowie, tuwińcy, tunguzi, buriaci, kerekowie, nganasanie, niwchowie, na syberii.

występowała powszechna wiara w moc szamanów (mongołowie, hunowie, xianbei, rouran, ludy tureckie).

tofalarzy do dzisiaj wyznają szamanizm.

u koriaków do dzisiaj występują przeżytki szamanizmu.

słowo szaman pochodzi od słowa: sza - wiedza w języku ewenków.

państwem ojratów rządziła dynastia szamanów noszących tytuł beki (żył np beki o imieniu kutuka).

szamani są wodzami ibanów z borneo.

lokalna społeczność dajaków kierowana jest przez wodza-szamana, odprawiającego rytuały. rzadko występuje rozdzielenie funkcji wodza i szamana.

na obszarach syberii najczęściej występuje izolowanie szamana z grupy. szaman mieszka w odosobnieniu, nie pracuje i nie poluje.

szamani mogli się kontaktować z tengrim. za pośrednictwem szamanów kontaktowano się z duchami (ludy tureckie).

drabina oparta o drzewo kosmiczne służy szamanowi do komunikacji między światem żywych, światem przodków i bóstwami opiekuńczymi. każdy ród miał swojego szamana, który interweniował w sytuacjach codziennego życia, gdy ingerencja górnego świata lub kontakt z duchami przodków był szczególnie potrzebny. szamanami mogły być kobiety. szamani byli lekarzami, używali prostych narzędzi chirurgicznych z brązu: skalpeli, sitek. szamani zajmowali się magią, np wywołaniem burzy w czasie bitwy, co przesądzało o zwycięstwie. zając jest zwierzęciem szamańskim (awarowie).

szaman zwany bookolabrasem był odpowiedzialny za sprawy wagi państwowej, miał własną służbę. jeden z bookolabrasów uciekł do cesarstwa po konflikcie z kaganem (prawdopodobnie dobierał się do jego haremu) (awarowie).

szaman był pośrednikiem w kontaktach z duchami, mediatorem pomiędzy ludźmi, bóstwami i duchami, przekazywał prośby ludzi do sił pozaziemskich i wolę rządzących światem nadprzyrodzonym. szamanem mogła być kobieta i mógł być mężczyzna. kobiety miały większą moc. pojawienie się choroby nerwowej oznaczało, że osoba została wybrana przez duchy. do obowiązków szamana neleżało leczenie, zapobieganie katastrofom, kapłaństwo (jakuci).

yekyua mogą być na usługach szamanów, tylko dla nich są widoczne. najsilniejsze yekyua są na usługach szamanek (jakuci).

ceremonię ysyach rozpoczyna biały szaman poświęcając kumys i inne dary przygotowane duchom nieba i wymawiając modlitwy. częścią uroczystości jest rytualny taniec osuochaj. po ceremonii odbywają się zabawy, uczta i wyścigi koni (jakuci).

szamani są powołani do swojej roli przez duchy i pełnią rolę łącznika między światem ziemskim i duchowym, szamanem można zostać przez rytuał namaszczenia i dziewięć stopni wtajemniczenia (buriaci).

szamani przepowiadali przyszłość (czukcze).

szamani oswajają demony bunis i dzięki nim potrafią przepowiadać przyszłość (tatarzy).

szamanizm można podzielić na biały (leczenie) i czarny (zemsta). szamani dziedziczyli praktykę w linii męskiej, podstawą ich bytu była praca na roli (tu).

szaman pełni rolę medium w rytuale phi fa (tajlandia, laos). szaman lub starszy prowadzi rytuał baasii (laotańczycy).

szamani potrafili leczyć (mongołowie).

kokoczu teb-tengri był szamanem, wróżbitą, porozumiewał się z duchami, przepowiadał przyszłość, lewitował, był doradcą czyngis-chana i miał na niego wielki wpływ namawiając go do tolerancji religijnej i powodując ją. wpadł w konflikt z braćmi czyngis-chana i złamano mu kręgosłup. zgodnie z jedną z hipotez teb-tengri nie był szamanem, ale raczej kapłanem (mongołowie).

szamani stosowali używkę (napój odurzający) z czerwonych muchomorów (syberia).

szamańska pomoc medyczna polegała np na połamaniu nóg pisklętom prostoszponów, bo karmione są przez dorosłe ptaki ziołami. po kuracji ptaki były zabijane, a potem polane alkoholem i stanowiły lekarstwo na wszystko.

kowale byli uważani za związanych z szamanami, mogli leczyć choroby, udzielać porad, wygłaszać przepowiednie. kowale mają moc większą niż duchy, gdyż duchy boją się dźwięku kutego żelaza (jakuci).

szamani (bissu) przeprowadzali ceremonie inicjacyjne. szamanką bissu była we tendridio, córka sawerigadinga i we cudai (la galigo). na podstawie eposu la galigo powstała opera i la galigo. w inscenizacji wziął udział szaman bissu puang matoa saidi, który prowadził narrację.

gendos to szaman tuwiński, 1965-2015, artysta, grywał w teatrach rolę szamana, brał udział w awangardowych projektach, założył dwa zespoły muzyczne.

 

 

Waldemar Mierniczek