20. religie chin (bez tybetu, mongolii wewnętrznej, sinciangu, mandżurii), taoizm, konfucjanizm, falun gong

20. 2. 0. 2. wcielenia/postacie

bóg może objawiać się pod różnymi postaciami np buddy, mahometa, jezusa (lijiao).

caishen, bóg dobrobytu i bogactwa, jest często dzielony na dwa bóstwa: po lewej stronie stoi wojskowy caishen, po prawej stronie cywilny caishen. czasami jest to grupa pięciu bogów (taoizm).

li jixiong jest wcieleniem laozi (haizi dao).

20. 2. 1. bogini matka

boginie matki:

- nuwa,

- xiwangmu - najwyższa bogini,

- wu sheng lao mu - miłosierna matka wszechrzeczy (yiguandao).

20. 2. 3. pierwsi ludzie

pangu jest pierwszą istotą zrodzoną z kosmicznego jaja.

fuxi i nuwa byli jedynymi dziećmi, którzy uratowali się z potopu dzięki pomocy boga piorunów. schowali się w tykwie. po potopie fuxi poślubił siostrę, a ona urodziła pierwszych ludzi (yao). w tej wersji mitu nuwa odtworzyła ludzkość.

nuwa, stwórczyni ludzkości, wypalała ludzi w piecu z glinianych figurek. wypalani w zbyt wysokiej temperaturze stali się murzynami, w zbyt niskiej białymi, a w odpowiedniej chińczykami, dlatego chińczycy są najbardziej udani. nuwa dała wypalonym figurkom życie i możliwość rodzenia dzieci.

ludzie wywodzą się od pierwszego kagana qishou i kobiety, którą spotkał jadącą wozem ciągniętym przez wołu, gdy jechał doliną rzeki liao. mieli ośmiu synów, którzy dali początek ośmiu plemionom.

pierwotni rodzice byli wcieleniem boga nieba i bogini ziemi (kitanowie).

przodek wszystkich ludzi wyszedł ze skały (atayal).

huang di (2697-2597 pne lub 2674-2575 pne) jest protoplastą chińczyków.

20. 2. 5. bogowie władcy

cesarz chin był czczony jako przedstawiciel nieba.

huang di (2697-2597 pne lub 2674-2575 pne) - żółty cesarz, legendarny władca i protoplasta chińczyków.

wnukiem huang di był zhuan xu, w latach dynastii zhou (1045-256 pne) był czczony jako najwyższe bóstwo, władca słońca i nieba, smok i władca smoków. w obecnych czasach jest czczony w mauzoleum huagdiling w qiaoshan (prow shaanxi).

qi, drugi władca z dynastii xia, był syn yu i nu jiao. urodził się w czasie potopu, kiedy yu przebywał w domu przez trzy dni szykując się do walki z żywiołem. kiedy yu wrócił po dziewięciu latach, qi był już dużym chłopcem i rzucił się w ramiona ojca.

20. 2. 6. bogowie - osoby żyjące

lu ban (507-440 pne) - cieśla i budowniczy, wynalazca narzędzi, technik stolarskich, konstruktor haków i taranów używanych w bitwach morskich, drabiny używanej przy oblężeniach, maszyny latającej w kształcie ptaka, która utrzymywała się w powietrzu przez kilka dni, został deifikowany. od tej pory jest patronem cieśli i budowniczych.

chi you, który miał 72 lub 81 braci, został po śmierci deifikowany jako bóg wojny. ofiary składał mu np cesarz liu bang w 201 pne w chang'anie. ostatnie świadectwo kultu to ofiara złożona w 72 przez generała ma yana.

guan yu (zm 219), został deifikowany i jest przedstawiany jako wojownik o czerwonej twarzy dzierżący guandao (broń podobna do halabardy). ludzie, kórzy wiedli życie pełne przemocy i zginęli śmiercią gwałtowną, w szczególności żołnierze, stawali się po śmierci demonami. guan yu był dowódcą w służbie liu beia, władcy państwa shu han. po krwawych bitwach został pojmany z synem. zostali ścięci na rozkaz cao cao. po śmierci został uznany za boga chroniącego cesarstwo chińskie i jego ludność. pierwsza świątynia została mu postawiona w 713 w rejonie dangyangu. guan you na rozkaz taoistycznych duchownych dokonywał na pocz xii w dzieł wzmacniających państwo np pokonał ducha chi you, pokonał smoka, który spowodował powódź. od tamtej pory zaczął być czczony jako yuanshuai - niebiański strażnik chroniący taoistyczną wiarę, stał się bóstwem chroniącym szereg miast, obrońcą prostych ludzi i kupców, bogiem bogactwa, gwarantem lojalności w triadach (w sensie mafijnym). podczas powstania białego lotosu pojawił się po stronie wojsk cesarskich. w 1853 podczas powstania tajpingów guan yu (guan di) otrzymał tą samą rangę boską co konfucjusz.

zhang xun, generał żyjący w okresie dynastii tang, został zaliczony w poczet bóstw wang ye.

laozi został deifikowany w 666 jako taishang laojun. wchodzi w skład triady sanqing - trzech najważniejszych bóstw taoizmu. jest upersonifikowanym dao wszechświata. w 142 zesłał objawienie zhang daolingowi. w czasach dynastii tang został uznany za przodka rodu panującego i jego formalnego opiekuna. dekretem cesarza gaozonga nadano mu tytuł taishang xuannyuan huang di (cesarz najwyższego porządku), co wyniosło go ponad konfucjusza i buddę.

bóg literatury i piśmiennictwa wenchang jest utożsamiany z urzędnikiem zhang ya, który zginął w niewyjaśniony sposób, lub z wojownikiem zhang yazi, który zginął i objawił się jako duch zitong.

Waldemar Mierniczek