20. religie chin (bez tybetu, mongolii wewnętrznej, sinciangu, mandżurii), taoizm, konfucjanizm, falun gong

20. 8. 7. 4. sztuka

względy artystyczne, a nie moralne, powinny decydować w sztuce (xiao tang).

w tworzeniu i ocenie dzieła najważniejsze powinno być wyczucie przepływu energii kosmosu, z którą artysta powinien się zespolić.

shidangang to kamienna stela z wyrytymi inskrypcjami magicznymi stawiana dla ochrony przed złymi mocami. najczęściej na ścianach budynków, rzadziej na rozstajach dróg.

kaligrafia i malarstwo to dwie z czterech sztuk, które powinna opanować osoba wykształcona (konfucjanizm).

wang xizhi jest patronem kaligrafii.

najwybitniejszy kaligraf chiński wang xizhi (303-361 lub 307-ok 365) był taoistą. jego nauczycielka wei shuo (272-349) pochodziła ze znanej konfucjańskiej rodziny.

wang wei jest patronem malarstwa.

malarze konfucjaniści preferowali dydaktyzm, a taoiści naturalizm i swobodę.

taoistyczna teoria zie he (v w) głosi, że jeżeli uda się uzyskać przypływ energii qi obraz będzie ożywiony.

malarstwo dynastii song (960-1279) miało charakter krajobrazowy. najpopularniejszą formą były monochromatyczne czarnotuszowe krajobrazy shan sui. malarstwo miało silne związki z taoizmem (małość i nieistotność człowieka w wielkim kosmosie) i neokonfucjanizmem (odkrywanie wzorów i zasad we wszechświecie). mistrzowie: li cheng, fan kuan, guang tong, dong yuan.

nanga to nurt malarstwa uprawiany przez konfucjańskich uczonych-urzędników i praktykowany amatorsko od xi w, przeszczepiony na grunt japoński w xviii w (nankai gion, hyakusen sakaki, kien yanagisawa). typową tematyką są krajobrazy.

liang kai (1140-1210), malarz buddyjski chan, namalował między innymi dzieło "konfucjusz śniący o księciu zhou".

huan gingwang (1269-1354) w piężdziesiątym roku życia udał się na odludzie w górach fuchun, gdzie praktykował taoizm i zaczął malować, między innymi dzieło "siedziba w górach fuchun".

ni zan (1301-1374), wykształcony konfucjański uczony, później żarliwy wyznawca taoizmu, skończywszy 50 lat porzucił dobra ziemskie i zamieszkał na łodzi. malarz prostych niewielkich dzieł. malował np chmury, bambusy.

wizerunki taotie znajdują się na naczyniach z brązu z epok shang i zhou jako motyw ornamentacyjny w postaci chińskiego potwora. najczęściej był to pysk potwora, który miał odstraszać złodziei i tych, którzy zakłócają rytuały.

chińskie brązy rytualne, które powstawały od  ok 1600 do ok 256 pne, to osobna kategoria zabytków związanych z religią. to przedmioty z brązu, pw naczynia, służące do celów rytualnych, religijnych i dworskich, także broń, instrumenty muzyczne, ozdoby wozów i rzędów końskich, broń, kóra była bardziej zdobiona niż zwyczajna, często inkrustowana metalami i kamieniami. naczynia z brązu używano podczas uczt rytualnych, jako ofiary grobowe, element wyposażenia świątyń. świadczą o rozwiniętym kulcie przodków. w ornamentyce dominują tygrysy, słonie, bawoły wodne, zające, jelenie, ptaki, cykady, ornamenty liniowe, wielokrotne spirale, smoki, maski taotie. w xi-iii w pne pojawiają się napisy i inskrypcje. niektóre brązy rytualne zostały opisane w rozdziale dotyczącym przedmiotów kultu.

kultura hemudu (ok 7000-5000 pne lub 5000-3500 pne) tworzyła ręcznie formowaną ceramikę w kolorze czarnym, zdobioną nacinanymi wzorami przedstawiającymi ptaki i motywy realistyczne, które interpretuje się jako znaki szamanistyczne.

kultura hongshan (5000-2500 pne) produkowała żady i amulety z wizerunkami smoków ze świńskimi głowami.

kultura yangshao (5000-3000 pne, obecnie prowincje henan, shanxi, shaanxi) stosowała urny grzebalne malowane na szarym, brązowym lub czerwonym tle kolorami: czarnym, czerwonym, żółtym i białym. przedmioty powszechnego użytku zdobiono ornamentami, które miały znaczenie magiczne: spirala - woda, zygzaki - błyskawica, meandry - chmury.

kultura daxi (ok 5000-ok 3000 pne) wytwarzała pękate dzbany służące do celów rytualnych.

kultura hingshan (3000-2500 pne) wytwarzała nefrytowe ozdoby w kształcie smoka.

chińskie smoki są przedstawiane w kulturach xinlongwa, yangshao (naczynia gliniane) i liangzhu (3300-3200 pne, naczynia gliniane).

motyw smoka panlonga zwiniętego w okrąg, czoło dotyka ogona, jest stosowany do zdobienia biżuterii, przedmiotów magicznych i przedmiotów codziennego użytku.

sancai, porcelana z lat 600-900, w postaci figurek grobowych znalezionych w grobowcach z okolic xi'an, przedstawia ludzi i zwierzęta (najczęściej konie). figurki są pokryte szkliwem w odcieniach brązu, zieleni, żółci, błękitu i bieli, które przechodzą płynnie.

sześć świętych nefrytów: 1 bi (pierścień z otworem w środku), 2 tuba o zewnętrznym przekroju w kształcie kwadratu i wewnętrznym kształcie koła cong - symbol pierwiastka męskiego, 3-6 cztery symbole stron świata (czterech pór roku), ułożonych w grobowcu w określonym porządku i rytualnej kolejności miały zapewnić zmarłemu zachowanie ładu w zaświatach.

parawany chińskie są drewniane i ciężkie, zdobione w malowidła przedstawiające sceny z życia codziennego, naturę i symbolikę religijną.

nianhua to kolorowe obrazki, którymi od v w ozdabia się ściany i drzwi domów podczas nowego roku. wywodzą się od obrazów-amuletów malowanych w buddyjskich i taoistycznych klasztorach. mogą przedstawiać treści religijne (bóstwa i demony), alegoryczne scenki odwołujące się do zasad konfucjańskich i przesądów.

temari jako podarki noworoczne symbolizują przyjaźń i lojalność.

ogrody wschodnioazjatyckie (zwłaszcza koreańskie) były zakładane pod wpływem idei taoizmu. przy ich komponowaniu kładzie się nacisk na naturę i tajemniczość i zwraca się uwagę na detale wykończenia. w ogrodach koreańskich unika się sztucznych elementów (odmiennie niż w ogrodach japońskich i chińskich). nieodłącznym elementem jest staw z kwiatami lotosu i kwietne tarasy.

styl nageire-bana (kwiaty wrzucone do wazonu) i inne kompozycje ikebany z xviii w wywodzą się z konfucjanizmu.

nuwa jest obecnie bohaterką kreskówek.

w latach 2008-2009 powstał chiński serial animowany "legenda nezha" o tytułowym bohaterze i innych postaciach z mitologii chińskiej, znany także w wersji polskiej.

sun wukong został bohaterem japońskiej mangi znanym z akrobacji.

maneki-neko stał się inspiracją do hello kitty i pokemonowej postaci meowth.

chińskie smoki występują w japońskiej mandze i animie, grach komputerowych i wszelkich innych, filmach, zwłaszcza fantazy.

symbole trygramów pojawiają sie grach, serialach, filmach.

dim mak - dotyk śmierci, stał się popularny w grach, filmach, serialach.

Waldemar Mierniczek