20. religie chin (bez tybetu, mongolii wewnętrznej, sinciangu, mandżurii), taoizm, konfucjanizm, falun gong

20. 8. 2. 7. 7. etyka (cz 1)

w państwie, w którym filozofowie mieli wpływ na rządzenie poprzez ustanawianie zasad dla rozwiniętej kasty urzędniczej, musiała wytworzyć się etyka.

zasady wspólne dla wszystkich zwane były pięcioma powinnościami (konfucjanizm). regulują życie społeczne, wytyczając zależności hierarchiczne:

1 syna wobec ojca,

2 poddanego wobec władcy,

3 żony wobec męża,

4 młodszego brata wobec starszego,

5 przyjaciół wobec siebie nawzajem.

podstawową cnotą jest niezłomna wola postępowania zgodnie z niebiańskim porządkiem niezależnie od okoliczności. celem wychowania w rodzinie jest nauka tej cnoty (konfucjanizm).

w życiu powinniśmy kierować się moralną intuicją, a nie studiowaniem klasyków (szkoła umysłu konfucjanizmu).

należy postępować zgodnie z własną naturą, nie należy dać się krępować przez normy społeczne i wzory moralne (xi kang i ruan ji). xi kang został skazany na śmierć za obrazę obowiązującej konfucjańskiej moralności.

w zakresie moralności najważniejsze jest wewnętrzne samodoskonalenie i edukacja (yi i).

celem człowieka jest doskonalenie swego umysłu tak aby mógł on osiągnąć stan spokoju (jing) właściwy dla najwyższej granicy (taiji). dzięki temu człowiek pozostaje w zgodzie ze sobą i ze wszystkimi rzeczami wyznaczonymi przez doktrynę środka (szkoła zasad konfucjanizmu).

postępowanie zbliżające do niebiańskiego porządku jest równoznaczne z postępowaniem dobrym, a oddalające od tego stanu jest równoznaczne z postępowaniem złym. należy obserwować skutki działań z przeszłości i analizować czy były dobre czy złe, a potem postępować tak, aby nie popełniać błędów. raz ustalona zgodność postępowania z niebiańskim porządkiem powodowała powielanie zachowań i wzrost znaczenia rytuału.

większość ludzi rodzi się z li zanieczyszczonym przez qi. moralne doskonalenie polega na oczyszczeniu li z naleciałości qi, co prowadzi do pełnej wiedzy o sobie i świecie (szkoła zasad konfucjanizmu).

wiedza wewnętrzna (liangzhi) to nieomylny zmysł moralny prowadzący spontanicznie do właściwych moralnych sądów, jeśli wyeliminujemy zaciemniające egoistyczne pragnienie. należy to osiągnąć dzięki ciągłej wewnętrznej uwadze, która pozwoli na pełne uświadomienie sobie egoistycznych pragnień i pozbycie się ich w świetle wiedzy wewnętrznej (szkoła umysłu konfucjanizmu).

fenghuang jest symbolem cnoty.

trzy główne cele to 1 oświecona cnota, do której należy dążyć przez wychowanie i naukę, 2 serdeczność, 3 powstrzymanie pragnień. to daje ostateczny cel i spokój jednostkom, a co za tym idzie społeczeństwu i państwu (daxue).

de to droga życia, droga cnoty, cnota, moc, wewnętrzna natura przedmiotu, istota tej rzeczy, jej przeznaczenie, przejaw dao w każdej jednostce, rzeczy i zjawisku (taoizm).

natura ludzka jest w istocie zła (e), gdyż zawiera w sobie emocje (qin), które nie podporządkowują się racjonalnemu duchowemu sercu (xin) i muszą być powściągane środkami zewnętrznymi (wei) np obrzędami i kulturą. człowiek jest zły z natury, rodzi się z pragnieniem korzyści i przyjemności zmysłowych. tylko wychowanie i kultura mogą uczynić go wartościowym. są dwa nurty pochodzenia moralności: 1 współpraca społeczna przejawiająca się w organizacji społeczeństwa, dzięki której ludzie mogą wspierać się wzajemnie i współpracować w celu zaspokajania własnych pragnień, 2 człowiek potrzebuje moralności dlatego, że powinien ją mieć. dlatego należy wypracować reguły postępowania (li), obrzędy, ceremonie, konwencje społeczne, które zapewnią kontrolę, pielęgnację i upiększeniu ludzkiej natury (xunzi).

natura ludzka ma początkowo charakter neutralny, nie jest ani dobra ani zła, wszelka moralność jest nadawana z zewnątrz, człowiek nie odróżnia dobra od zła (gaozi).

natura ludzka jest w istocie dobra (hao), gdyż zawiera w sobie zalążki cnót (duan). kultura służy ich pielęgnowaniu. człowiek jest z natury dobry. podstawy cnót mają wrodzony charakter, ale człowiek musi je strzec i rozwijać. zło jest wynikiem niewłaściwego wychowania i wpływu otoczenia. rozwijanie cnót u młodych ludzi jest zadaniem rodziców, nauczycieli i uczonych. współczucie jest początkiem humanitarności. wstyd z powodu złych uczynków jest zaczątkiem prawości, skromności i właściwego zachowania, a poczucie dobra i zła zaczątkiem mądrości. te cztery zaczątki odróżniają człowieka od zwierząt (mencjusz).

najważniejsze jest ćwiczenie się w moralności i praktykowanie cnót w relacjach międzyludzkich (ansai yamazaki).

Waldemar Mierniczek