20. religie chin (bez tybetu, mongolii wewnętrznej, sinciangu, mandżurii), taoizm, konfucjanizm, falun gong

20. 8. 2. 6. 2. karma, dao, wu wei, de, pu, li qi, ren, tian, taiji (cz 2)

pu (nieociosany kloc) to własna naturalna moc, którą posiadają rzeczy w swym pierwotnym stanie, krucha i delikatna, prosta i uczciwa, odnalezienie jej w sobie daje radość i szczęście, gdyż odnajdujemy rzeczy takimi jakie są w rzeczywistości, czyli takie, jaka jest ich prawdziwa natura. powiązanie z zasadą wu wei: nie szukamy innej drogi zastosowania przedmiotu, a wykorzystujemy jego naturalne właściwości. nie należy zmieniać pu zmieniając pierwotny stan, np dziecko żyje instynktownie, nie podejmuje działań przeciw światu, choć jest pełne potencjału, osiąga to, co chce, odrzuca komplikacje, arogancję, dzięki temu życie jest radosne (taoizm).

taoizm przejął od buddyzmu zasadę odpłacania za uczynki na ziemi.

człowiek nie jest z gruntu dobry, ale nie jest też z gruntu zły (yang xiong, pogranicze taoizmu i konfucjanizmu).

li to zasada stanowiąca podstawę wszystkich rzeczy i zdarzeń, niezmienna i wieczna, a jej zrozumienie stanowi ważny element duchowego doskonalenia. ludzkie serce-umysł (xin) pochodzą od li, podobnie jak budujące świat qi, które może być czyste lub zmącone. w xin zaszczepiona jest naturalna dobroć, której nie dostrzegamy, gdy qi jest wzburzone, dlatego kluczowe jest studiowanie i samodoskonalenie, aby odkryć wewnętrzną dobroć (cheng yi, cheng hao). w sercu-umyśle mieści się uniwersalna zasada, więc jego poszerzenie powoduje poznanie nieba, a człowiek uzyskuje jedność z 10.000 tysiącami bytów (cheng hao). tian (niebo) i ludzie pozostają we wzajemnej zależności. z nieba pochodzą zasady i sankcje moralne (zisi).

samodoskonalenie człowieka polega na studiowaniu konfucjańskich klasyków i dążeniu przez to do oczyszczenia li z naleciałości qi i uświadomieniu sobie własnej tożsamości identycznej z tożsamością wszechświata, jednocześnie wyzbywając się egoizmu (szkoła zasad konfucjanizmu).

ludzki umysł od początku jest czysty i tożsamy z zasadą (li). w życiu powinniśmy kierować się moralną intuicją, a nie studiowaniem klasyków (szkoła umysłu konfucjanizmu)

istnieje jeden umysł, czyste li bez domieszki qi, który jest tożsamy z zasadą (szkoła umysłu konfucjanizmu), nie istnieje li odrębne od qi, a zasada jest modelem aktualnych rzeczy i zdarzeń (wang fuzki, szkoła umysłu konfucjanizmu).

li nie istnieje obiektywnie, nie jest wieczna i jest zmienna (chen liang) - twierdził dong zhongsu, który próbował połączyć konfucjańska etykę z kosmologią yin i yang, pięcioma elementami i ich wzajemnym oddziaływaniem na to co dzieje się w świecie.

qi to energia życiowa, której manifestacją są zjawiska i procesy natury, ściśle związana z siłami życiowymi natury i człowieka qi ma podwójną materialną i niematerialną naturę, zapewnia jedność człowieka i wszechświata,  to także eter, oddech, życiowe tchnienie, kosmiczna energia, fundamentalna esencja przedmiotów materialnych, która przenika wszechświat, z niej tworzy się materia, jej atrybutem jest zmienność, przemiana, powoduje, że pustka zmienia się w formę, a forma w pustkę, yin w yang i odwrotnie.

fizyczną formą świata, źródłem różnorodności i dobra i zła jest siła materialna qi (zhu xi).

qi to jedyna zasada wszechświata i źródło wszechrzeczy. całe uniwersum składa się z qi, poza nią nie ma żadnej innej siły (seo gyeong-deok).

pengzu żył 800 lat dzięki pielęgnacji qi (energii życiowej) i życiu w harmonii ze światem. w wieku 70 lat był dzieckiem. jest przedstawiany jak pali kadzidło i wznosi modły. otaczają go dzieci.

daoxin (umysł drogi) jest czymś innym niż renxin (umysł ludzki). pierwszy jest czystą zasadą i jest doskonały, drugi jest połączony z qi i przez to zanieczyszczony i skłonny do błędu (szkoła zasad konfucjanizmu).

ren (humanitarność, humanitaryzm) to cnota doskonała stanowiąca połączenie wszystkich pozostałych cnót, duchowa zasada przenikająca wszystkie rzeczy, tak jak qi przenika ludzkie ciało. ren jest jednocześnie zasadą człowieka i uniwersalną zasadą nieba, która jest obecna w ludzkim umyśle. wystarczy, aby człowiek za nią podążał (moralna intuicja) i dostrzegł fundamentalną jedność pomiędzy sobą a wszechświatem (szkoła umysłu konfucjanizmu).

niebiosa (tian) stanowiły się moralną, nie były bezosobowe, nagradzały za dobro, karały za zło (motizm).

istnieje dualizm li-qi (formy i materii) oraz zasada taiji (najwyższej jedności) rządząca światem. najwyższa jedność (taiji) i zasada (li) stanowią w istocie wieczną i niezmienną jedność, zawierającą w sobie wszystkie jednostkowe zasady, fizyczną formę świata. źródłem różnorodności, dobra i zła jest siła materialna qi. obie siły (li i qi) stanowią nierozerwalną część natury wszechświata oraz człowieka, w umyśle ludzkim siła materialna przejawia się w emocjach i pragnieniach, a zasada jest nierozerwalnie związana z wiedzą i najwyższą z cnót - humanitarnością (ren) (zhu xi).

rozróżnienie na zasadę i siłę materialną ma jedynie znaczenie terminologiczne, obydwie są ze sobą nierozerwalnie związane. zasada umożliwia rzeczom ruch, siła materialna porusza się za sprawą zasady, zasada sama z siebie nie wytworzy niczego, siła materialna stanowi narzędzia manifestowania się zasady, różnice między nimi wynikają z tego, że zasada jest nieograniczona i wszechobecna, a siła materialna ograniczona i jednostronna (yi i).

żadna z tych sił (li i qi) nie da się sprowadzić wzajemnie do siebie, obie są współodwieczne, żaden monizm nie jest właściwy. natura ludzka jest ontyczna, ale złożona, można w niej wyróżnić zasadę (li) i tchnienie (qi), naturę pierwotną związaną z intelektem i naturę fizyczną związaną ze sferą emocji (yi hwang).

ekken kaibara odrzucał dualizm zasady (li) i siły materialnej (qi), a także zasady niebiańskiej i ludzkich dążeń. w jego miejsce proponował ścisłą zależność między ładem kosmosu a ładem społecznym.

umysł jest tożsamy z naturą, a wszelka różnica między nimi ma charakter werbalny. serce-umysł jest elementem unifikującym wszechświat podzielony na zasadę (li) i jej materialny przejaw qi (lu jiuyuan).

dążenie do nieśmiertelności lub przynajmniej długowieczności było jednym z podstawowych elementów taoizmu, cel miał być osiągnięty przez eliksiry, ascezę, dietę, ćwiczenia oddechowe i seksualne.

nieśmiertelność można rozumieć na poziomie mistycznym, wiecznym, jako umiejętność osiągnięcia dao i zespolenia się z nim (zhuangzi).

tan sitong (1865-1898) próbował dokonać syntezy filozofii konfucjańskiej z pojęciami fizycznymi i chemicznymi nauki zachodniej.

Waldemar Mierniczek