23. religie azji mniejszej (frygia, hatti, hetyci, huryci, lidia, luwijczycy, urartu)

23. 8. 2. 7. 4. sztuka

 

w catalhoyuk znaleziono bogaty wystrój malarski i wyposażenie w domach przeznaczonych na sanktuaria, malowidła ścienne jedno- lub wielobarwne, freski, reliefy, czasami malowane, przedstawienia sępów krążących nad ciałami, leopardów, rodzących kobiet, byczych i baranich łbów, węży, figurki bogini matki. 

nie zachowało się wiele pamiątek po kulturach azji mniejszej. sztuka azji mniejszej nie była konkurencyjna w stosunku do sztuki sąsiedniej mezopotamii i grecji. 

sztuka urartu znana jest z: 

- wyrobów brązowych jak trony, kotły miedziane do rytualnego składania ofiar, naczynia brązowe do wina, które było wylewane na ołtarz podczas składania ofiary dla chaldiego, figurek bogów, uskrzydlonych bóstw żeńskich i męskich prawdopodobnie sziwiniego i tuszpuei, głów byków; na elementach broni umieszczano ozdoby w postaci lwa, byka, uskrzydlonego bóstwa, drzewa życia, 

- naczyń sakralnych ceramicznych używanych na potrzeby świątyni; naczynia były ozdabiane wizerunkami bóstw i zwierząt, 

- pieczęci cylindrycznych przedstawiających sceny religijne, 

- wyrobów jubilerskich jak broń i amulety, złote i srebrne berła. 

świątynne nisze wykute w skałach przy schodach miały charakter kultowy, umieszczano w nich teksty religijne lub relacje z wydarzeń. nazywano je wrotami boga (urartu). 

hetyci rzeźbili reliefy naskalne ze scenami kultowymi i mitologicznymi. 

hetyci jako pierwsi stosowali ortostaty z czworobocznych kamiennych płyt zdobionych reliefami jako dekoracje dolnej części naosów świątynnych. 

hetyci stawiali sumeryjsko-asyryjskie lamassu - posągi (technika reliefu przechodząca w rzeźbę) skrzydlatego byka o ludzkiej brodatej twarzy, który na głowie nosi tiarę z rogami symbolizującą potęgę, jego broda symbolizuje mądrość, pas opasujący tułów symbolizuje magiczną moc, czasami ma lwie lapy. posagi miały pięć nóg, aby patrząc z boku było widać cztery i patrząc z przodu także cztery. lamassu stały w parach przed wejściem do pałaców, sal tronowych, gdzie pełniły funkcję strażników. 

powszechnie stosowano w azji mniejszej protomę - detal architektoniczny stanowiący dekorację (np kolumny) jako głowa lub popiersie ludzi, bogów, zwierząt, zwierząt fantastycznych. 

innym elementem architektonicznym stosowanym na całym bliskim wschodzie była palmeta - motyw w kształcie stylizowanego liścia palmy, rozłożonego symetrycznie jak wachlarz występujący pojedynczo lub jako ornament ciągły, np we fryzach, na frontonach świątyń.

Waldemar Mierniczek