23. religie azji mniejszej (frygia, hatti, hetyci, huryci, lidia, luwijczycy, urartu)

23. 9. 4. miejsca uprawiania kultu, przedmioty kultu

 

23. 9. 4. 1. natura/przyroda jako miejsce uprawiania kultu

 

urartyjczycy odprawiali swoje uroczystości kultowe na otwartych przestrzeniach. 

drzewa i gaje były miejscami uprawiania kultu, np w pobliżu sanktuarium kybele, z których na święto wiosny przynoszono sosnę lub jodłę, czyli attisa (frygia). 

groty i jaskinie były naturalnymi miejscami uprawiania kultu, w nich stawiano huwasi - kamienne stele symbolizujące bogów. huwasi ustawiano także na otwartych przestrzeniach (hetyci).

 

23. 9. 4. 2. świątynie i miejsca publiczne

 

świątynie wykute w skałach przypominały kształtem zigguraty (urartu). 

świątynie chaldiego nazywano domami broni lub domami tarczy, znajdowały się w każdym mieście i twierdzy na drugim wzniesieniu pod względem wysokości. ściany świątynne zdobiono bronią. broń była z miedzi, brązu i kamieni szlachetnych. była to stara zużyta broń, złożona bóstwom w darze. bydło przeznaczone na ofiary przechowywano w świątyni. istniał zakaz wnoszenia żelaza do świątyń (urartu). 

świątynie urartyjskie przypominają greckie. ich głównym składnikiem są kolumny o opływowych kształtach. 

z czasem świątynie były coraz bardziej rozbudowane i skomplikowane. w ostatnim etapie rozwoju powstały centra kultowe ze świątyniami, pomieszczeniami administracyjnymi, skarbcem, spichlerzem (hetyci). 

w trakcie procesji świętowano w miejscach publicznych, np na placach. np w tuszpie na skale wan był plac zaopatrzony w kanały do odprowadzania krwi zabijanych zwierząt (urartu).

 

23. 9. 4. 3. przedmioty kultu

 

kilka ciekawych przedmiotów związanych z religią: 

- chaczkar - kamienna stela lub płyta wotywna upamiętniająca wydarzenie lub osobę, pierwsze chaczkary stawiano w urartu w czasach przedhelleńskich, obecnie można je spotkać na całym świecie, także w polsce, 

- hełm sarduriego ii z karmir blur - na hełmie węże pochylone nad drzewem życia, motyw drzewa życia z uskrzydlonymi postaciami z obu stron, inskrypcja dla chaldiego (urartu), 

- huwasi - kamienne stele symbolizujące bóstwo stawiane w jaskiniach lub pod gołym niebem, przed nimi odprawiano czynności kultowe (hetyci), 

- czarny kamień oprawiony w srebro, czczony jako bogini kybele w sanktuarium w pesynunt, prawdopodobnie meteoryt, który spadł z nieba (frygia), 

- ołtarz ze świątyni chaldiego w rusahinili - jednolity, wykuty w kamieniu w kształcie dziurki od klucza (urartu), 

- srebrny pektorał urartyjski z wizerunkiem chaldiego i arubaini, 

- sfinks z gobekli tepe - najstarsza na świecie rzeźba sfinksa, ok 9500 pne. 

przedmiotem, który pochodzi z frygii i zrobił światową karierę jest czapka frygijska, która była atrybutem attisa i mena (atrybutami tego boga były także półksiężyc, święte drzewo frygów, gałąź życia i kaduceusz). rzymianie dawali ją wyzwolonym niewolnikom na znak wyzwolenia. ten symbol przejęli amerykanie w czasie wojny wyzwoleńczej ze stanami zjednoczonymi (chcieli być wolni, a przy tym chcieli posiadać czarnych niewolników), ateiści rewolucjoniści francuscy, a w końcu xx w pewien twórca komiksów ubrał w nie niebieskie krasnoludki, które nazwał smurfami, choć niektórzy mówią, że to zwykłe szlafmyce.

Waldemar Mierniczek