24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 3. 7. ziemia, górnik (cz 1)

 

pan jest stwórcą ziemi, którą oddzielił od morza (orfizm). pan przebywał głównie w górach. 

eurynome chwyciwszy i roztarłszy w dłoniach wiatr północny stworzyła węża ofiona, który ją zapłodnił, przemieniła się w gołębia i złożyła jajo wszechświata, które ogrzał ofion. z jaja wykluły się ciała niebieskie i ziemia z górami, rzekami, roślinami i zwierzętami. eurynome i ofion zamieszkali na olimpie. ofion utrzymywał, że to on stworzył świat, więc eurynome rozgniotła mu głowę piętą, wybiła zęby i wtrąciła do ciemnych jaskiń pod ziemią (pelazgowie). 

przed kronosem na olimpie panowała eurynome wraz z ofionem. po ucieczce schronili się w morzu, gdzie przyjęli strąconego z olimpu hefajstosa. 

okeanos to olbrzymie morze po którym pływała ziemia w kształcie tarczy. 

gdy woda po potopie opadła okazało się, że nie ma na ziemi ludzi. gaja poradziła deukalionowi i pyrrze, żeby rzucali za siebie kamienie. z kamieni rzuconych przez deukaliona powstawali mężczyźni, a z kamieni rzucanych przez pyrrę powstawały kobiety. po potopie tylko szczyty olimpu i parnasu wystawały z morza. łódka, która uratowała się z potopu dotarła na parnas, do gór tesalii, gór otrys, etny, athos, phouka (obecnie nemea) lub do aten. megaros, syn zeusa, kierowany przez krzyk żurawi, uciekł przed powodzią dopływając do szczytu gerania. 

ida to nazwa różnych gór poświęconych bogini-matce. we frygii poświęcona kybele, z niej zeus uprowadził ganimedesa. ida na krecie została poświęcona kybele lub rei. 

echidna żyła z tyfonem w jaskini arimów. gdy tyfon oderżnął zeusowi mięśnie nóg i rąk zaniósł go do groty korykejskiej, hermes i pan odnaleźli mięśnie zeusa i zwrócili mu je. tyfon zaczął uciekać, rzucał w zeusa górami. gdy tyfon przeprawiał się do afryki przez cieśninę sycylijską, zeus rzucił w niego etną, która go zmiażdżyła. gdy etna wybucha płomieniami wykorzystuje pozostałości piorunów zeusa. gdy na ziemi wokół etny odczuwalne są wstrząsy to znak, że tyfon próbuje wydostać się spod góry. inna wersja: tyfon został uwięziony pod górą wusao w azji. 

zeus został ukryty przed kronosem w grocie idajskiej na górze ida na krecie lub na górze dikte, dike lub ajgajon. reja zwołała nimfy, aby poruszały dzwoneczkami i w ten sposób zagłuszały płacz dziecka lub byli to korybanci lub żołnierze. W kryjówce zeus przebywał do osiągnięcia wieku męskiego. 

adrastea, córka króla krety melisseusa i jego żony amaltei - bogini gór (???), wraz z siostrą idą lub z jeszcze jedną siostrą althaeą, opiekowała się zeusem w grocie dikte lub jaskini psychro. 

adamantea ukrywała zeusa przed kronosem spuszczając go na linie z drzewa, tak aby znajdował się pomiędzy niebem, ziemią i morzem niewidoczny dla ojca. 

zeus rządził światem z góry olimp wraz z bogami ze swego otoczenia. zeus rządził lądem, był władcą ziemi. po tytanomachii demeter dostała w posiadanie ziemię i jej urodzaj.zeus obawiał się wszystkiego, co pochodzi z ziemi, dlatego kazał przywiązać prometeusza do skał kaukazu lub pala. codziennie o wschodzie słońca przylatywał sęp lub orzeł ethon (potomek tyfona i echidny) i wyjadał prometeuszowi wątrobę, która odrastała przez resztę dnia i nocy. 

aloadzi spiętrzyli góry nasuwając na olimp ossę, a na nią pelion. 

hera urodziła się na wyspie samos. 

mojry miały swoją siedzibę w pałacu w sąsiedztwie olimpu. 

tytani kryli się przed bogami olimpijskimi w tesalskich górach otrys. 

tytani wywabili małego zagreusa, syna zeusa i persefony, z kołyski w pieczarze na wyspie ida i rzucili się nań, aby go zabić. 

ogród bogów, w którym rosło drzewo owocujące złotymi jabłkami, znajdował się w pobliżu gór atlas. 

parnas był siedzibą apollina i jego orszaku. na parnasie znaleziono ślady kultu pana. muzy mieszkały na parnasie lub na helikonie w beocji. kiedy pegaz uderzył kopytem u podnóża góry helikon wypłynęło hippokrene, źródło natchnienia poetów. pegaz mieszkał w okolicach źródła pirene na wzgórzu akrokorynt. 

lew z kitajronu - syn chimery i ortrosa, mieszkał z górach kitajronu, miał kryjówkę na górze helikon. 

kitajron miał brata helikona. helikon był łagodnego usposobienia, a kitajron był porywczy, doprowadził do śmierci ojca, a brata strącił ze skały, dlatego pobliskie góry nazwano kitajron (tu mieszkały gwałtowne erynie) i helikon (dla łagodnych muz). w kitajronie zakochała się erynia tyzyfone, on nią wzgardził, a ona wyczarowała z włosów węża, który ukąsił kitajrona na śmierć. 

w jaskini parnitha znaleziono ślady kultu pana. według ateńskiej wersji mitu tu mieściła się siedziba muz. 

afrodyta wyłoniła się z piany morskiej w pafos na cyprze, koło petra tu romiu (skały afrodyty). 

hefajstos został zrzucony z olimpu na wyspę limnos przez zeusa ponieważ wstawił się za herą, którą zeus powiesił za ręce na szczycie góry. 

ajtne, okeanida, nimfa sycylijska, pełniła rolę rozjemcy w sporze pomiędzy hefajstosem i demeter o prawo posiadania sycylii (jako ziemi wulkanów i zboża). wygrał hefajstos, który w etnie założył kuźnię. kiedy znad etny unosił się dym, mówiono, że to hefajstos rozpoczął prace. imieniem ajtne nazwano wulkan wznoszący się nad katanią. demeter spierała się z hefajstosem także o kampanię urodzajną w winorośl. 

demeter szukając córki odpaliła pochodnie od ogni wulkanu etna. 

vulcano to wyspa liparyjska zwana hiera, gdyż uważano, że mieszka tam hefajstos z centaurami. na tej wyspie miał także mieszkać eol. wyspy liparyjskie zamieszkane przez eola zwano wyspami eolskimi. 

według innej wersji siedzibą władcy wiatrów eola była skalista wyspa eolia, która pływała po morzu, otaczał ją wał ze spiżu, identyfikowano ją ze stromboli lub lipari. 

hyperion to jeden z czterech filarów wszechświata, wschodni. 

tytanida tetyda mieszkała na dalekim zachodzie, w miejscu, gdzie helios kończył swój bieg. 

imieniem nimfy leśnej hesperii, córki kebrena, oznaczano zachód lub italię. hesperia mieszkała na zboczu góry id. 

anemoi to uosobienia wiatrów i stron świata, synowie eos i astrajosa, skrzydlaci mężczyźni: boreasz - północ, notos - południe, apeliotes - wschód, zefir - zachód, kajkias - północny wschód, euros - południowy wschód, skiron - północny zachód, lips - południowy zachód.

Waldemar Mierniczek