24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 3. 7. ziemia, górnik (cz 2)

inne bóstwa związane z ziemią: 

- gaja - ziemia-matka, sama z siebie zrodziła góry (ourosi), 

- kybele - bogini ziemi, w czasie uroczystości autokastracji kapłani kybele rzucali odcięte organy na ziemię, co miało zapewnić jej płodność, 

- posejdon - bóg trzęsień ziemi jako seismos, gdyż wydźwignął dla leto wyspę delos przy pomocy eksplozji wulkanicznej; trójząb, atrybut posejdona, służył do rozbijania skał i tworzenia źródeł; według hezjoda posejdon był władcą lądu, 

pod palmą daktylową na wyspie delos leto urodziła bliźniaki apollina i artemidę, które miała z zeusem. na delos leto schroniła się przez wężem pytonem, którego nasłała na nią zazdrosna hera. delos była wyspą pływającą po morzu, póki posejdon nie osadził jej na miejscu, aby leto prześladowana przez herę miała gdzie się skryć. 

kiedy posejdon zbudował sobie pałac w oceanie rozglądał się za żoną, ale amfitryta nie uległa mu i uciekła w góry atlas. 

wyspa nisiros powstała kiedy posejdon oderwał fragment wyspy kos i rzucił nim w giganta polybotesa, aby uniemożliwić mu ucieczkę. 

- artemida - bogini gór, jej ulubionym zajęciem była wędrówka nocą po dzikich górskich dolinach, kotlinach, gajach i lasach w towarzystwie nimf, jej ulubionym terenem polowań była arkadia, kraina wzgórz i kotlin, 

- ejlejtyja, która miała grotę na krecie już w czasach neolitycznych, 

- giganci - personifikacje sił natury jak trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów; giganci zostali zrodzeni z ziemi, pokonani przez hekatonchejrów i zepchnięci do tartaru (hezjod), 

- enkelodos - gigant, podczas gigantomachii został rażony gromem przez zeusa i zmiażdżony sycylią, 

- ofion - gigant, walczył z zeusem, który przywalił go skałą zwaną ofionem, 

- tytios - gigant, syn zeusa i elary lub gai, ojciec europy, w pozycji leżącej jego ciało zajmowało dziewięć akrów ziemi, mieszkał na eubei, 

- hermes - bóg dróg, który urodził się w górach kyllene (obecnie kyllini) na granicy arkadii i achai, góry wzięły nazwę od nimfy kyllene (pelazgowie, grecja), u stóp góry kyllene został pochowany ajpytos, 

- hekate - bogini rozdroży, zeus dał jej władzę nad losem ziemi, jej jaskinia znajdowała się w pobliżu zerynthos, 

- nimfy opiekujące się jaskiniami, zamieszkujące groty, w których spędzały czas przędząc i śpiewając, 

- oready - nimfy gór i jaskiń, jako pierwsze pokolenie pięciu daktylów i pięciu hekateryd, kolejne pokolenia to potomstwo starszych oread i ich braci satyrów, 

- nesoi - pierwotne boginie wysp, każda wyspa ma swoje uosobienie boskości, nesoi to ourea (góry), które posejdon wrzucił do wody z pomocą trójzębu wykutego przez telchinów (kallimach), 

- ourea - bogowie i uosobienia gór, bóstwa pierwotne, synowie gai, przedstawiani jako brodaci starcy wznoszący swoje skaliste szczyty: etna, athos, helikon, kitajron, nysa, olimp w grecji, olimp w turcji, oreios, parnas, tmolos, 

- chryse - nimfa, boginka wyspy chryse na morzu egejskim, 

- himalia - nimfa rodos, 

helios wyciągnął wyspę rodos z głębin morza, nazwa rodos pochodzi od jego ukochanej nimfy rodei, 

atawiros, góra na rodos, była jedynym miejscem, z którego zeus mógł dostrzec rodzinną kretę, 

telchinowie polewali rodos wodą ze styksu, aby była jałowa i zostali za to ukarani przez zeusa, który wrzucił ich do morza i zamienił w skały, 

- daktylowie - bóstwa opiekuńcze lub demony; na górze ida reja chciała sobie ulżyć w trakcie porodu zeusa i przycisnęła palce do ziemi z czego narodziło się pięć daktylów męskich z prawej ręki i pięć daktylów żeńskich z lewej ręki; inne wersje: daktylowie urodzili się z nimfy anchiale w jaskini oaksos albo z piasku rzucanego przez piastunki zeusa uciekające przed kronosem, 

- kabirowie - mieszkańcy ciemnych jaskiń i głębin ziemi - wielkiej matki, mieli wpływ na płodność ludzi i zwierząt, byli łączeni z wydobyciem i obróbką metali, pochodzili z góry kabejros w berektynii należacej do kybele, trafili tam z samotraki (pelazgowie, grecja), duchy lub bóstwa metali, 

- majnalos - syn likaona, eponim góry majnalos (pelazgowie, grecja), 

- misenos - eponim przylądka misenum w kampanii, 

- tmolos, bóg góry tmoloe, polując na górze karmanonion zakochał się w łowczyni arrippe, dziewiczej służce artemidy, arippe uciekła do świątyni artemidy, a on ją zgwałcił na łożu bogini. arippe powiesiła się na beczce wzywając przed śmiercią boginię, aby spuściła z uwięzi oszalałego byka, który podrzucił tmolosa, który upadł na ostre kamienie i pale i umarł w mękach, syn teoklimenos pochował go na tamtym miejscu zmieniając nazwę góry na tmolos, 

- mahandeo - bóstwo, protektor doliny, w której mieszkają kalasze.

Waldemar Mierniczek