24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 7. 1. 3. 2. byk, baran, kozioł (cz 2)

hermippe, córka anterosa i kranajchme, najpiękniejsza kobieta na świecie, była obiektem miłości zeusa. hermippe odrzuciła jego zaloty. kiedy kąpała się w rzece paktolos, zeus zgwałcił ją pod postacią barana. urodziła chrystomenos i chrysomallosa, baranka o złotym runie. 

atreus miał baranka o runie złotej barwy. jego brat tiestes w zmowie z żoną atreusa ukradł tego baranka po czym rozgłosił, że władcą myken zostanie posiadacz tego runa (mykeńczycy, grecja). 

więcej o złotym runie: aerope, żona atreusa, była kochanką tiestesa, który kazał jej wykraść złote runo. atreus więził żonę przez wiele tygodni i torturami próbował wymusić zeznanie w jaki sposób złote runo dostało się w ręce tiestesa. dikte, służąca aerope, wyjawiła prawdę. atreus kazał zawlec niewierną żonę nad morze, włożyć do worka obciążonego kamieniami i zrzucić ze skały do wody (mykeńczycy, grecja). 

inna wersja: ino, druga żona atamasa, nienawidziła dzieci nefele spłodzonych z atamasem, bliźniaków fryksosa i helle i chciała ich zgładzić. zeus lub hermes zobaczył, że dzieci są źle traktowane. wysłał skrzydlatego barana chrysomallosa. dzieci uczepiły się go i doleciały do kolchidy, gdzie król ajetes przyjął je i dał fryksosowi córkę za żonę. baran został złożony w ofierze w świętym gaju, a jego runo lub skóra z sierścią zamieniły się w złoto i zostały powieszone na drzewie (złote runo). runa pilnował smok, który nigdy nie zasypiał. w podzięce za ocalenie baran został ofiarowany zeusowi i umieszczony wśród gwiazd jako gwiazdozbiór barana. złote runo zostało podarowane królowi kolchidy i stało się przedmiotem, po które wyruszyli argonauci. 

według innej wersji baranka ze złotym runem wysłała nefele, matka bliźniaków. 

inna wersja: helle nie zachowała ostrożności i i spadła do morza w okolicy hellespontu, stąd ta nazwa, obecnie dardanele. fryksos złożył barana w ofierze zeusowi. 

inna wersja: ajetes, syn heliosa, król kolchidy, ojciec medei, chalkiope, apsyrtosa, przyjął na swoim dworze fryksosa, który uratował się przed śmiercią uciekając na baranku o złotym runie. w dowód wdzięczności przekazał ajetesowi złote runo. 

wyprawa po złote runo cudownego barana, które znajdowało się w kolchidzie (krainie aja), przedsięwzięło 52 argonautów (spis w podrozdziale "liczby") pod wodzą jazona, na okręcie argo. 

jazon uśpił smoka, który pilnował złotego runa, i porwał je. 

na szczycie góry drion w italii znajdowały się dwa sanktuaria wzniesione ku czci kalchasa i podalejriosa. osobę, która złożyła tam ofiarę z czarnego barana i przespała się w skórze tego zwierzęcia, nawiedzały prorocze sny. 

gdy zmęczony ajas zasnął, atena zesłała na niego szał. kiedy obudził się wyrżnął stado baranów, które wziął za achajów. oprzytomniawszy popełnił samobójstwo. 

boreaszowi, zefirowi, eurosowi i notosowi składano w ofierze czarnego barana. 

hekate składano jagnięta przed posągiem postawionym na rozstajach dróg. 

kiedy oślepiony polifem wypuszczał rano owce z groty sprawdzał, czy nikt na nie nie wsiadł. odyseusz i jego drużyna uwiesili się owczych brzuchów (odyseja). 

epimeliady to nimfy, strażniczki owiec i kóz. ich włosy były białe jak niefarbowana wełna, strzegły także drzewa na którym zawieszono złote runo. 

pierwsi ludzie pili mleko dostarczane przez owce i kozy (graves). 

na samos czczono owcę. 

pan, syn hermesa i autonoe lub hermesa i dryope lub pasterza kratisa i kozy lub hermesa (lub apollina) i penelopy lub zeusa i hybris (lub kallisto) lub etera i ojne lub kronosa i rei lub uranosa i gai, był stworzeniem o owłosionej skórze, koźlich nogach i rogach, capiej bródce i spiczastych uszach lub półkozłem (nogi, ogon, broda, rogi) i półczłowiekiem (twarz, tułów, bujne owłosienie). był zwinny. 

satyrowie to ludzie z koźlimi nogami i uszami oraz prąciem kozła lub posiadający górną połowę ciała ludzką, a dolną koźlą. chodzili w orszaku dionizosa. 

istnieje wersja, że ojcem ateny był pallas o kozich nogach. 

według innej wersji atenę partenos (dziewicę) atakował pallas o kozich nogach. atena zabiła go, a z jego skóry uczyniła tarczę egidę. 

podczas tyfonomachii dionizos zamienił się ze strachu w kozła. 

attis urodzony przez nimfę nanę został porzucony i wychowany przez kozła, a następnie przez przybranych rodziców. 

amalteja to koza, która karmiła zeusa, gdy przebywał ukryty w grocie na krecie. inne wersje: kozim mlekiem karmiła go koza nimfy amaltei lub nimfa adamantea. 

temida, pierwsza żona zeusa i jego główna doradczyni, doradziła zeusowi wziąć skórę z amaltei. zeus uczynił to po śmierci amaltei i uczynił z niej tarczę zwaną egidą. 

kiedy koza amaltea ułamała róg, mały zeus wziął go do ręki i pobłogosławił. w ten sposób powstał róg obfitości, który napełniał się wszystkim, czego zapragnął posiadacz. 

w gwiazdozbiorze woźnicy woźnica w lewej ręce trzyma kozę z koźlętami. kozą jest amaltea, która wykarmiła zeusa. najjaśniejsza gwiazda tego gwiazdozbioru kapella nazywana jest kozą lub amalteą. 

ajgistos został porzucony. znaleziony przez pasterzy został wykarmiony mlekiem kozy (mykeńczycy, grecja). 

dafnis pasł kozy. 

dionizje świętowano w przebraniu z kozich skór. z dionizji powstała grecka tragedia, co oznacza "pieśń kozła". 

w pierwszym dniu dionizji wielkich składano dionizosowi kozła w ofierze. 

kalasze składali bogom ofiary z kóz. w czasie świąt dżoszi składali ofiary z mleka, a w święta uszao ofiarowali ser. 

w świątyni w delos, miejscu kultu apollina, ołtarz zbudował apollo gdy miał 4 lata, z rogów kozic upolowanych przez artemidę na zboczach góry cynthus.

Waldemar Mierniczek