24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 8. 2. 7. 1. wojna, bóstwa militarne, pokój (cz 5)

tyfonomachia

 

gaja oburzona zwycięstwem bogów olimpijskich i zgładzeniem jej potomków gigantów, poczęła z tartarem w cylicji potwora tyfona rozpoczynając tyfonomachię. 

tyfon zaatakował niebo. pan ostrzegł olimpijczyków o zbliżaniu się tyfona. bogowie rzucili się do ucieczki do egiptu i ukryli się na pustyni. niektórzy przemienili się w zwierzęta: apollo w kanię, hermes w ibisa, ares w rybę, dionizos w kozła, hefajstos w byka. pan wskoczył do wody, aby przemienić się w rybę, ale został w połowie kozłem i w połowie rybą. zeus pozostał w swojej postaci i rozpoczął walkę z potworem. ciskał z daleka błyskawicami. potem doszło do walki wręcz. zeus przewrócił tyfona przy pomocy stalowego sierpa. tyfon odebrał mu sierp i przeciął zeusowi mięśnie nóg i ramion, wziął go na ramiona i wyniósł do groty korykejskiej, gdzie ukrył mięśnie zeusa. gdy pan wydostał się na brzeg okazało się, że tyfon rozszarpał zeusa. pan krzyczał tak długo, aż przestraszył potwora. hermes (razem z panem) pozbierał członki zeusa i połączył w jedną całość. zeus odzyskał moc, wznowił walkę i pokonał potwora. tyfon zaczął uciekać przez trację i grecję. gdy tyfon przeprawiał się do afryki, w cieśninie sycylijskiej zeus rzucił w niego etną, która go zmiażdżyła. gdy dzisiaj etna wybucha płomieniami, są to pozostałości piorunów zeusa. gdy są odczuwalne wstrząsy to znak, że tyfon próbuje wydostać się spod góry. 

inna wersja: tyfon został uwięziony pod górą wusao w azji. 

inna wersja: walka odbyła się na pograniczu egiptu i arabii. zeus zranił tyfona sierpem. potwór oplótł zeusa ogonem, wyrwał mu sierp, wyciął mu ścięgna, ścięgna zawinął w niedźwiedzią skórę i oddał pod straż smoczycy delfyne. kadmos wykradł ścięgna. odzyskawszy moc zeus bił w tyfona piorunami, tyfon uciekł do tracji zwiedziony oszustwem mojr, gdzie wyrywał skały i rzucał nimi w zeusa, który rozłupywał je tak, że odłamki raniły tyfona. od broczącej krwi wywodzi się nazwa gór hajmos.

 

wojna trojańska ( cz 1)

 

eris przybyła nieproszona (nie zaproszono jej ponieważ była boginią niezgody) na wesele peleusa i tetydy i rzuciła jabłko z napisem "dla najpiękniejszej" czym sprowokowała pośrednio wojnę trojańską, ponieważ wywołała spór pomiędzy herą, ateną i afrodytą, rozsądzony przez parysa (wybranego na sędziego przez zeusa), który ogłosił, że afrodyta jest najpiękniejsza przekupiony obietnicą otrzymania najpiękniejszej kobiety świata heleny, żony menelaosa. każda z bogiń próbowała skorumpować sędziego: hera obiecała władzę nad azją, atena obiecała chwałę wojenną. 

afrodyta pomogła parysowi porwać helenę. 

na czele wojsk greckich stanął brat menelaosa agamemnon. przeszkodę stanowiła cisza morska. artemida zażądała ofiary z córki agamenona ifigenii. gdy ofiara miała zostać dokonana, artemida interweniowała wskazując łanię jako przedmiot ofiary. 

taltybios towarzyszył ifigenii w drodze do aulidy, posłował do machaona i kinyrasa, był heroldem agamemnona podczas wojny trojańskiej, odebrał achillesowi bryzejdę. 

odyseusz z żalem opuszczał żonę i zrodzonego właśnie telemacha. 

gdy menelaos i odyseusz przybyli do troi jako posłowie domagając się oddania heleny kapłanka ateny teano, przyjęła ich życzliwie. atena trzymała stronę greków, ares był im przeciwny. pallas pomogła diomedesowi zranić aresa, który krzyknął z bólu i uciekł na olimp. gdy achajowie i trojańczycy zawarli rozejm, aby umożliwić pojedynek menelaosa i parysa, atena namówiła łucznika pandarosa, którego uczył łucznictwa apollo, aby strzelił do menelaosa. armie wznowiły walkę. pandaros zginął w bitwie zabity przez diomedesa. 

akamas, syn tezusza i fedry, udał się z diomedesem do troi z prośbą o uwolnienie heleny. później ukrywał się w koniu trojańskim. po wojnie przyprowadził do aten swoją babcię ajtrę, która była więziona w troi jako jeniec. 

demofont, syn tezeusza i fedry lub ariadny, uczestniczył w wojnie wraz z bratem akamasem i elefenorem, aby uwolnić swoją babkę ajtrę, która jako niewolnica heleny była upokarzana (np ciągnięta za włosy). agammnon zgodził się na zabranie przez nich babki pod warunkiem, że zrezygnują z innych łupów. byli we wnętrzu konia trojańskiego. 

podczas wojny do argos przyjechał telefos, prosząc o pomoc agamemnona. klitajmestra poradziła mu, żeby porwał jej synka orestesa, co miało zmusić agamemnona do właściwego postępowania (mykeńczycy, grecja). 

palamedes, syn naupliosa i klimeny lub filiry lub hezjone, uczeń centaura chirona, przenikliwy i roztropny, odkrył podstęp odyseusza, który migał się przed wyprawą do troi udając obłąkanego. odyseusz poprzysiągł mu zemstę. agamemnon i inni achajowie zazdrościli mu sławy. odyseusz i diomedes doprowadzili go do zguby podrzucając złoto i rzekome pismo od priama, czyli oskarżając o zdradę. agamemnon wydał na palamedesa wyrok śmierci przez ukamienowanie wykonany przez odyseusza i diomedesa. inna wersja: utopili go podczas połowu ryb lub zwabili go do studni rzekomo pełnej skarbów i pogrzebali żywcem rzucając kamienie. 

dziesięcioletnie oblężenie troi przez achajów prowadził agamemnon, król argos i myken korzystając z pomocy wszystkich książąt achajskich. najpierw trwały wojny podjazdowe, mniejsze bitwy pod dowództwem achillesa, pojedynki indywidualne np parysa i menelaosa, achillesa i hektora. parys trafił strzałą z łuku w pierś, brzuch, biodro i piętę achillesa (poniżej inne wersje). później parys zginął. grecy ukradli palladion, czyli rzeźbę ateny w zbroi, która zapewniała miastu bezpieczeństwo. 

echepolos z sykionu, za to, że nie uczestniczył w wojnie trojańskiej, ofiarował agamemnonowi klacz ajthe, bo zeus obdarzył go bogactwami, których nie chciał utracić.

Waldemar Mierniczek